USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

60 000 florenów z procentem wynoszącym rocznie 8000 florenów 76 . Tymczasem
wystawienie oddziału 200 rajtarów na okres 6 miesięcy w r. 1542
miało kosztować 13 333,3 talara (20 000 grzywien) 77 , a dochody książęce
z domen dały tego roku tylko 2385,3 talara (3578 grzywien); w r. 1566
wystawienie 1000 rajtarów na okres 6—7 miesięcy miało kosztować
200 000 talarów 78 , gdy tymczasem dochody książęce przyniosły z domen
21 862 talary (32 793 grzywny) 79 . W dodatku książę był rozrzutnym gospodarzem,
toteż jako partner polityczny rozwijających się stanów z góry
był skazany na porażkę.
c) Pozycja społeczna i gospodarcza stanów
Dotychczasowe rozważania przekonują nas o słabości gospodarczej
księcia Albrechta. Ważne z kolei jest przedstawienie od tej strony politycznego
partnera księcia, tj. stanów. Stosunkowo najłatwiej jest przedstawić
pozycję stanu mieszczańskiego.
Miasta. Wśród miast Prus Książęcych na czoło wybijał się Królewiec.
Liczył on w początkach XVI w. zapewne około 20 tysięcy ludzi,
skoro w początkach XV w. według szacunku P. Rhodego 80 zamieszkiwało
tam 10 tys. mieszkańców i jeśli w r. 1549 miało tutaj wymrzeć na
zarazę 16 tys. ludzi 81 . Dysertacja doktorska G. J. Rijera 82 o Królewcu
również nie podaje liczby mieszkańców Królewca w początkach XVI w.,
podobnie zresztą jak W. Frantz 83 . Ostatnio F. Gause 84 przyjmuje dla
Królewca na r. 1550 liczbę 14 000 mieszkańców.
Rozwój demograficzny miast Prus Książęcych w XVI w. można prześledzić
na przykładzie Kłajpedy 85 .
76 M. T o e p p e n, Zur ständische Verhältnisse..., s. 309.
77
Ibid., s. 364, passim.
78
J. Małłek, Geneza sejmu 1566 r. w Prusach Książęcych, Komunikaty
Mazursko-Warmińskie, 1961, nr 4(74), s. 518.
79
Przy przeliczaniu grzywien i guldenów na talary przyjęto 1 talar = 30 groszy,
1 gulden = 45 groszy, 1 grzywna = 20 groszy.
80
P. Rhode, Königsbergs Stadtverwaltung einst und jetzt, Als Festgabe
für den sechsten Preussischen Städtetag, Königsberg in Pr. 1908, s. 24.
81
W. S a h m, Geschichte der Pest in Ostpreussen, Leipzig 1905, s. 13 (za Hennebergerem).
82
G. J. R i j e r, Kienigsberg XIII-naczala XVI wieków — opłot agresji niemieckovo
rycerstwa w Pribaltike, Dissertacja na soiskanije uczienoj stepieni kandidata
istoriczeskich nauk, Minsk 1953, s. 286 (maszynopis). W zbiorach Biblioteki
Uniwersyteckiej w Leningradzie. Syg. F. III 3647.
83
W. Frantz, Geschichte der Stadt Königsberg, Königsberg 1934.
84
F. Gause, Die Geschichte der Stadt Königsberg, Bd. 1, Köln-Graz 1965,
s. 320—321; przyznaje on jednak, że jeśliby przyjąć za prawdziwe dane o liczbie
zgonów w czasie zarazy wynoszącej 16 000, to trzeba by szacować liczbę ludności
Królewca na 28—32 000, co wydaje się w porównaniu z Gdańskiem zbyt wiele.
85
E. Z u r k a 1 o w s k i, Neue Beiträge zur Geschichte der Stadt Memel, Altpreussische
Monatsschrift, Bd. 46, Kgsbg. 1909, s. 85.
40