USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

Projekt ten przypadł do gustu Albrechtowi, który nawrócony w r. 1523
na luteranizm przez Andrzeja Osiandra w Norymberdze i zachęcony przez
Marcina Lutra do stworzenia świeckiego państwa w Prusach, widział teraz
zapewne realną szansę zdobycia sobie dziedzictwa i zachowania przyjętej
przez siebie wiary.
Należało z kolei zbadać grunt w Prusach, gdzie od r. 1523 szerzyła się
reformacja. W tym celu wysłał Albrecht Fryderyka Heydecka do wysondowania
opinii stanów. Czynił on to od czerwca do grudnia 1524 r.
Stany były w zasadzie przychylne sekularyzacji Prus z wyjątkiem miast.
Na zebraniu przedstawicieli szlachty z przedstawicielami trzech miast
Królewca w dniu 27 czerwca 1524 r. na zapytanie szlachty, reprezentowanej
przez Botha Eulenburga, Jerzego Kunheima, Henryka Kitlitza, Dietricha
Schliebena, Fabiana von Maulen, Melchiora Kreytzena, Piotra
Kobersee, Kalksteyna i Egloffsteina, co by sądziły miasta o tym, jeśliby
wielki mistrz ożenił się, miasta odpowiedziały na to negatywnie 115 .
W listopadzie 1524 r. w Bartoszycach z inicjatywy Fryderyka Heydecka
rokowali potajemnie o wypędzeniu Zakonu z Prus: Jerzy Polentz,
Fryderyk Heydeck, Michał Drahe, Zygmunt Daniel — ostatni spośród
54 Krzyżaków, którzy byli za sekularyzacją, oraz przedstawiciele szlachty:
hrabiowie Botho Eulenburg, Henryk Kittlitz, Piotr Dohna, i rycerze: Kunz
Truchsess, Jerzy Kunheim, Melchior Kreytzen, Piotr Kobersee, Fabian
Maulen, Jan Lesgewang, Dietrich Weyszek, Jan Kanewitz, Zygmunt
Rautter i sekretarz mistrza Krzysztof Gattenhofer 116 . Tak powoli urabiano
opinię szlachty dla przyszłych zmian, nie szczędząc nadań 117 .
Tymczasem miał nastąpić moment sekularyzacji Prus. Stany odegrały
tu rolę drugorzędną, a mianowicie wysłano delegację stanów z Królewca
w dniu 19 grudnia 1524 r. w osobach Henryka Kittlitza i Jerzego Kunheima
— ze szlachty, Mikołaja Richaua i Krispina Schönberga — z miast,
na zjazd w sprawach polsko-krzyżackich do Presburga (Bratysławy) 118 .
Jednakże do zjazdu nie doszło, gdyż strona polska nań nie przystała.
Natomiast w zawarciu pokoju między Polską a Zakonem poczęli pośredniczyć:
margrabia Jerzy — brat Albrechta i szwagier Albrechta — Fryderyk,
książę legnicki.
Przedstawiciele stanów spotkali się z wielkim mistrzem we Wrocławiu
i wkrótce zostali powiadomieni przez negocjatorów o rokowaniach polsko-
-krzyżackich oraz o tym, że król polski chce nadać Albrechtowi Prusy
w lenno i uczynić go dziedzicznym księciem. Posłowie stanów początkowo
übergeben alleint irem hern und meinem ohem der wurde mich mit landen und
leuten auch mit einem dinstgeld freuntlichen versorgen und versehen".
115 ASP, Bd. 5, s. 753.
116 Ibid., nr 287.
117 H. F r e i w a 1 d, op. cit., s. 85—88.
118 Ibid., s. 111.
92