USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

wała dla siebie cztery nadradcostwa 86 , pierwszeństwo przy obsadzaniu
radcostw, a tylko urzędy głównych starostów dopiero w r. 1546 zostały
poddane wyłącznemu obsadzaniu przez szlachtę. Książę natomiast nie
został w pełni ograniczony w obsadzaniu radcostw, gdyż przy braku odpowiednich,
wykształconych kandydatów spośród rodzimej szlachty, mógł
mianować obcych i z nieszlachty, zwłaszcza iż dwóch radców miało być
prawnikami, a po wtóre nie dał sobie jeszcze rąk związać, jeśli idzie
o obsadzenie 4 głównych starostw.
Artykuł ten był jednak poważnym zwycięstwem stanów, zwłaszcza
szlachty pruskiej. W ten sposób miał się umacniać dualizm władzy
w ustroju stanowym w Prusach Książęcych.
Art. 2. Namiestnicy. Regencja
a — Na wypadek wyjazdu księcia z kraju lub jego śmierci, aż do
objęcia rządów przez następcę rządy sprawują 4 nadradcy, wspomagani
przez 4 głównych starostów i 3 przedstawicieli trzech miast Królewca.
Konieczność odwołania się nadradców o pomoc do wyżej wymienionych
wynika z tego, iż wyjeżdżając za granicę, książę może niektórych nadradców
zabrać ze sobą, z kolei choroby nadradców mogłyby zdekompletować
regencję i wreszcie są sprawy, których rozstrzygnięcia winny zapaść
dopiero po zasięgnięciu rady u wyżej wymienionych osób.
Jedenastoosobowa regencja w sprawach szczególnie trudnych radzić
się ma radców dworskich i sądowych. Regenci rezydują w Królewcu,
składają przysięgę, iż całą swoją działalność poświęcą dla dynastii, kraju
i poddanych. W podejmowaniu uchwał mają stosować zasadę większości
głosów.
b — Powyższy artykuł należy ściśle wiązać z poprzednim, a wtedy
dochodzimy do ogólnego ustalenia: namiestnictwo na wypadek wyjazdu
księcia i regencja w okresie interregnum miały charakter
stanowy, skoro w skład 11-osobowej regencji wchodziło: 4 nadradców
(indygeni, ze szlachty), 4 głównych starostów (indygeni, nie zastrzeżono
wyraźnie jeszcze tych urzędów dla szlachty), 3 przedstawicieli
3 miast Królewca.
Książę nie zagwarantował sobie w radzie regencyjnej stałego udziału
ludzi obcych, często jurystów, a więc elementu, na którym dynastia
86
K. B r e y s i g, op. cit., s. 26, jest autorem błędnego poglądu, iż kanclerz,
w braku odpowiedniego kandydata wśród szlachty miejscowej, mógł być spośród
nieszlachty, tzw. wolnych; powtórzyli ten pogląd za nim B. Schumacher, Geschichte
Ost- und Westpreussen..., s. 146; F. L. Carsten, The Origines of Prussia,
Oxford 1954, s. 168, i J. M a ł ł e k, Geneza sejmu..., s. 500. Błąd Breysiga wynikł
z niezrozumienia słowa „Erbar Mann" (fol. 54a), co oznaczać może w tym
czasie tylko szlachcica; do sprawy tej wracamy dalej, przy omawianiu artykułu
o kolejności awansów.
169