USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

koszty książęce. W Saksonii funkcje biskupa sprawuje książę, a duchowne
sprawy zleca superintendentowi albo wizytatorowi 86 .
Niemniej skoro wydział podkreśla sprawę utrzymania biskupów jako
bardzo ważną, przeto książę chce ich godnie zaopatrzyć co najmniej
pensją 1000 florenów. Zresztą, jak wynika z obliczeń, biskup pomezański
ma 13 000 grzywien dochodu, a utrzymanie dworu biskupiego winno się
tam zamknąć liczbą 2000—3000 florenów rocznie. Książę zapytywał, czy
szpital w Zalewie nie jest za mały? Poza tym wszystkie funkcje sądownicze
i świeckie przejmą po biskupie starostowie Kwidzyna, Prabut
i nowo wyznaczony starosta Zalewa.
Na pismo książęce odpowiedział mały wydział jeszcze raz 87 .
Ponownie podnosił sprawę godnego uposażenia biskupów. Odnośnie
do propozycji książęcej, aby w miejsce biskupów powołać superintendentów
na wzór saski, wydział wypowiedział się negatywnie, stwierdzając,
iż bardziej winno zależeć na podwyższeniu godności urzędu niż na
jego umniejszaniu. Jeśli idzie o pieniądze na pokrycie potrzeb dworu
biskupiego, to wydział przyjmuje sumę 12X400 florenów, podkreślając,
że biskup nie jest przeciętnym obywatelem, a poza tym nie ma możliwości
zdobywania dodatkowych dochodów. Wreszcie nie pozostawia po
sobie spadku, a jego żona i dzieci muszą poprzestać na zaopatrzeniu książęcym.
Pierwsza propozycja wydziału stała się podstawą do przyjęcia jej
przez księcia i została zaakceptowana, a następnie przedstawiona miastom
88 . Nie znamy odpowiedzi miast.
Dyskusja nad sprawą zaopatrzenia biskupów wskazuje na istnienie
dwóch odmiennych stanowisk — księcia i szlachty — na tę sprawę.
Zwrócił na to uwagę ostatnio H. Freiwald 89 ; wywody jego są przekonywające,
pozostaje nam w zasadzie jedynie zreferować jego stanowisko.
Książę pragnął znieść urząd biskupi, zastępując go zwykłymi urzędnikami
— superintendentami, tak jak to miało miejsce w Saksonii, gdzie
głową Kościoła był książę. Tłumaczył ten krok koniecznością oszczędzania.
Tymczasem wydział, który z trudem uchwalał podatki, tu na odwrót,
domagał się godnego uposażenia biskupów.
86
Ibid., fol. 318a: „Ob nicht gutt, dass diese Ordnung hier in Fürstenthumb
(Preussen) ausgewichtet würde, wie in Chor und Fürstenthumb Sachsen, da die
Fürsten, auch Bischöffe doch, wie in der Ordnung, oder Wahlung des Bischopfs
zur Zeit ein Superintendent gennenet, und sie Visitatore daraus gemachet...".
87
Ibid., fol. 320—322.
88
Ibid., fol. 323—326.
89
H. F r e i w a 1 d, Die „Westpreussische Alternative" zur Regimentsnottel des
Herzogtums Preussen. Studie über die politische Bedeutung der evangelischen Bischöfe
für die altpreussische Landesverfassung von 1542, Studien zur Geschichte des
Preussenlandes hrsg. v. E. Bahr, Marburg 1863, s. 151—153.
9 — Ustawa o rządzie Prus
129