USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

Radę. Tajne rady powstały bowiem z konieczności załatwiania pewnych
spraw poufnie, w wąskim gronie 79 3—4 osób 80 . Tajne rady powstają
w następującym czasie: Austria (1527), Saksonia (1574), Bawaria (1582),
Brandenburgia (1604) (w liczbie 9 osób) 81 , Hesja-Kassel (1609), Wirtembergia
(1628) 82 . Stanowią one organ doradczy księcia, zwłaszcza w polityce
zagranicznej, właściwe zaś organy władzy spoczywają w rękach
członków szerokiego liczbowo kolegium rządzącego.
Tak więc powstanie nowej władzy centralnej, wspomagającej księcia
w Prusach Książęcych, podobnie zresztą jak w księstwach Rzeszy, jak
można przyjąć, polegało na: przemianie dotychczasowej rady i głównych
urzędów dworskich w spoiste kolegium, w urząd w technicznym tego
słowa znaczeniu, i na obsadzeniu dwóch radcostw przez prawników 83 .
Znaczenie wprowadzenia rządu kolegialnego
w r. 1542. W księstwach Rzeszy wprowadzenie rządu kolegialnego
nie odbywało się pod naciskiem stanów, lecz wynikało z woli władców 84 .
Dotychczasowy bowiem system administracji centralnej, oparty na aparacie
urzędników dworskich i nieregularnych zebraniach rady, nie był
w stanie sprostać nowo zarysowującym się potrzebom nowożytnego
państwa i książęta zmuszeni byli dokonać wspomnianej reformy. Zmiany
miały pójść w kierunku odsunięcia od rządów szlachty, a to poprzez
klauzulę, że rząd ma w znacznej mierze składać się z prawników. Łatwiej
było przecież znaleźć jurystów wśród mieszczan i obcych niż wśród rodzimej
szlachty. Radcy wywodzący się spośród mieszczan lub obcych bronili
wtedy książęcej racji stanu. Przeciwdziałały temu stanowczo w ogóle
stany, a szlachta w szczególności, czego wyraźny dowód dla Prus Książęcych
znajdujemy w analizowanym przez nas artykule, skoro stany jako
całość wywalczyły sobie to, że czterej nadradcy i czterej główni starostowie
muszą być wyłącznie indygenami 85 i do tego czterej nadradcy mają
znać język niemiecki, co wyraźnie broniło interesów szlachty pruskiej,
w większości narodowości niemieckiej, od infiltracji tutaj szlachty polskiej
z Korony.
Dalej zdobyły stany Prus Książęcych pierwszeństwo przy obsadzaniu
6—8 urzędów radców dworskich i sądowych. Sama szlachta zagwaranto-
79 F. Härtung, op. cit., s. 50.
80
Ibid., s. 52.
81
C. B o r n h a c k, op. cit., s. 309: 5 ze szlachty, 4 z miast.
82
Ibid., s. 50 i 52.
83
Zob. F. Härtung, op. cit., s. 48.
84
G. B e 1 o v, Die Neuorganisation der Verwaltung in den deutschen Territorien
des 16 Jahrhunderts, [w:] Territorium und Stadt, München und Berlin 1923, s. 202.
85
W art. 13 traktatu krakowskiego szlachta pruska gwarantowała sobie na
wypadek wymarcia linii Albrechta, że gubernator tutaj obsadzony przez Polskę
winien znać język niemiecki i posiadać w Prusach Książęcych dobra.
168