USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

poszczególnych spraw według artykułów, które jednak dla jasności wykładu
należy wydzielić. Stąd też analizy Regimentsnottel dokonujemy
według następującego schematu:
a — treść artykułu rozumianą jako prawne ustalenie lub też fakt
historyczny,
b — stan dotychczasowy w zakresie sprawy regulowanej artykułem,
charakter zmiany wprowadzonej przez artykuł oraz jej znaczenie.
1. UNORMOWANIE URZĘDU BISKUPIEGO
Art. 1
a — Książę, obiecując w imieniu swoim, jako też i jego następców,
strzec dobra całego chrześcijaństwa, a także swoich poddanych, uważa, że
to może mieć miejsce tylko wówczas, jeśli słowo Boże będzie czysto głoszone,
a ściślej, jeśli wszyscy poddani Księstwa Pruskiego — do czego
ich książę napomina — trzymać się będą w życiu nakazów Pisma Świętego
i ustanowionych sakramentów. Warunkiem zachowania nieskazitelnego
słowa Bożego jest także godne zaopatrzenie kaznodziejów i innych
sług Kościoła. Sekty zakłócające życie kościelne w kraju nie mogą być
tolerowane.
b — Bliższego wyjaśnienia wymaga tu wyraz „czyste" słowo Boże.
Tego rodzaju sformułowanie spotykamy już w mandacie reformacyjnym
księcia Albrechta z 6 lipca 1525 r., gdzie stwierdza się, że księża winni
głosić Ewangelię w sposób głośny i czysty 2 . Mandat ten, stanowiący
pierwsze otwarte opowiedzenie się po stronie reformacji księcia Albrechta,
identyfikował słowo „czyste" ze słowem „ewangelickie", w odróżnieniu
od „katolickiego" słowa Bożego. W r. 1542 słowo to należy rozumieć
również jako „ewangelickie" lub ściślej „luterskie", ale w odróżnieniu
od słowa Bożego „katolickiego", lecz również od „schwenkfeldzkiego"
i innych sekt.
Podkreślenie właśnie zachowania czystego słowa Bożego, tj. ewangelickiego,
w konstytucji krajowej, jaką był Regimentsnottel, jeszcze raz
prawnie miało gwarantować istnienie religii luterskiej w Prusach Książęcych,
zakazując równocześnie egzystencji wszelkich sekt, rozbijających
Kościół od wewnątrz. Postanowienie to było dalekowzroczne,
zwłaszcza w świetle późniejszego sporu osiandrowskiego.
Art. 2
a — Od dawna część Prus była podzielona na dwa biskupstwa: sambijskie
i pomezańskie, a obaj biskupi mieli tu swoje rezydencje, posiadając
zarazem jurysdykcję w swoich diecezjach.
2 UB, I, s. 119: „Die Pfarrer sollten das Evangelium lauter und rein predigen".
150