USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

W r. 1510, po śmierci wielkiego mistrza Fryderyka saskiego, obrano
wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego 20-letniego margrabiego na
Ansbachu, Albrechta Hohenzollerna, zresztą najmłodszego z wielkich
mistrzów, jakich obrano w historii. Wyborowi Albrechta, wywodzącego
się z rodziny książęcej, przyświecały te same cele, co przy wyborze
Fryderyka. Tym więcej obiecywano sobie po Albrechcie, że był on
siostrzeńcem króla polskiego Zygmunta Starego.
Program polityczny nowego wielkiego mistrza był identyczny z programem
jego poprzednika. Zamierzał on nie składać hołdu Polsce, a nawet
wysuwał roszczenia do terytorium Prus Królewskich. Dla realizacji tego
programu była potrzebna koncentracja sił i środków państwa zakonnego.
Na owe siły i środki winny się złożyć:
1) wewnętrzne środki w państwie (a więc baza ekonomiczna Zakonu
i podatki stanów);
2) silniejsze zespolenie wszystkich trzech gałęzi zakonu krzyżackiego
(pruskiej, inflanckiej, niemieckiej);
3)' sojusze zaczepno-odporne z Moskwą i państwami północno- i zachodnioeuropejskimi
przeciw Polsce.
Spośród tych wszystkich problemów interesować nas będzie punkt
pierwszy, i to ta część, która odnosi się do silniejszego wciągnięcia stanów
w obręb polityki krzyżackiej, a więc polityka stanowa wielkiego mistrza
Albrechta w ostatnich piętnastu latach istnienia Zakonu.
Omawiać ją tu będziemy chronologicznie, a nie — jak poprzednio —
rzeczowo, gdyż tylko w powiązaniu z dziejami politycznymi Zakonu ukazać
się może w pełni dynamika działalności stanów w tym okresie. Okres
ten można podzielić na cztery mniejsze odcinki, tj. na lata: 1510—1515,
1515—1519, 1519—1521 i 1521—1525.
W latach 1510—1515 wielki mistrz Albrecht kontynuował politykę
Fryderyka, a mianowicie starał się odwlec złożenie hołdu Polsce. W istocie
politykę tę prowadzili za niego byli doradcy Fryderyka: Hiob von
Dobeneck i Jerzy von Eltz. Ostoją polityczną dla Zakonu był w tym
czasie cesarz Maksymilian 54 . Współudział stanów w rządach państwem
datował się od wyboru Albrechta na wielkiego mistrza.
26 stycznia 151.1 r. powiadomiono stany na zjeździe w Królewcu
o obiorze Albrechta na wielkiego mistrza. Stany wyraziły zgodę na wybór
Albrechta, zastrzegając sobie potwierdzenie przywilejów przez niego
i prosząc równocześnie o zachowanie pokoju z Polską 55 . Był to pierwszy
wypadek, kiedy stany uzyskały pośredni wpływ na obiór wielkiego
mistrza. Świadczyło to o ich rosnącej pozycji.
Podobnie jak i dawniej, stany miały teoretyczną możność wypowiadania
swoich opinii o polityce zagranicznej, jak i wewnętrznej Zakonu
64
55
K. Forstreuter, Von Ordensstaat zum Fürstenthum..., s. 60.
ASP, Bd. 5, nr 202.
84