USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

Poważniej musiał książę potraktować natomiast list elektora Joachima
brandenburskiego z 25 listopada 1541 r. z Kolonii 4 . Pisał on w nim
o braku zgody na obronę przeciw Turkom wśród stanów Rzeszy na
sejmie w Ratyzbonie, wyrażając także wątpliwość, czy uda się ją osiągnąć
na najbliższym sejmie, który ma się odbyć 14 stycznia 1542 r. w Spirze.
Dalej donosił, iż biorąc pod uwagę tę niekorzystną sytuację — elektorzy
saski i brandenburski, landgraf heski, książęta Moraw i Śląska, zebrani
23 października 1541 r. w Naumburgu, postanowili wystąpić przeciw
Turkom na własną rękę. Równocześnie będą się starali o przystąpienie
do tego związku innych księstw. W końcu Joachim prosił Albrechta
o przyłączenie się do nich, gdyż Turcy grożą „hodie mihi, cras tibi".
Książę Albrecht wspomniał stanom 9 stycznia 1542 r. 5 o tym piśmie,
a sam odpowiedział na nie 31 stycznia 1542 r. z Królewca 6 . Oznajmiał
on elektorowi, że wyśle na pomoc przeciw Turkom na swój koszt 200 rajtarów
lekkozbrojnych na okres sześciu miesięcy. Skądinąd dowiadujemy
się, że miejscem zbornym popisu miał być Toruń, a rajtarzy za zgodą
króla polskiego stąd pod wodzą Jerzego Weihera mieli udać się do elektora
brandenburskiego 7 . Istotnie w lutym 1542 r. Albrecht werbował
wojsko.
Oprócz tego 11 lutego 1542 r. książę wydał rozporządzenie, aby wszyscy
zobowiązani do służby wojskowej w Księstwie Pruskim znajdowali
się w pogotowiu bojowym, natomiast 22 kwietnia 1542 r. zalecił księżom
i diakonom modlitwy dla odwrócenia niebezpieczeństwa lub też odniesienia
zwycięstwa nad Turkami 8 .
Tymczasem 9 lutego 1542 r. król rzymski Ferdynand otworzył obrady
sejmu Rzeszy w Spirze. Odczytano tu list cesarza Karola V, w którym
apelował on o pomoc przeciw Turkom. Na sejmie tym zażegnano na razie
spory protestantów z katolikami i dzięki wysiłkom elektora Joachima
brandenburskiego oraz palatyna Fryderyka stany zdecydowały, aby
wspólnymi siłami stawić opór Turkom oraz uchwalić na ten cel specjalny
podatek 9 . Na czele wyprawy przeciw Turkom miał stanąć elektor brandenburski.
Prócz tego zebrane stany postanowiły, iż wszyscy chrześcijańscy
władcy, a zwłaszcza ci, którzy są związani z niemiecką nacją,
winni dać pomoc zbrojną tak konną, jak i pieszą 10 .
Uchwały powyższe spowodowały zwrócenie się książąt Rzeszy także
o pomoc do Albrechta.
4
WAPO, Landtagsacta V/4—1, fol. 22a—25a.
5
Ibid., fol. 50—51.
6 Ibid., fol. 36—39.
7
K. Faber, Über die Theilnahme Preussens an den Krigen wider den Tür­
­ken, Beiträge zur Kunde Preussens, Bd. 7, Königsberg 1825, s. 262.
8
Ibid., s. 264.
9 K. Faber, op. cit., s. 263.
10
M. T o e p p e n, Zur ständlischen Verhältnisse, s. 342.
116