USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

Swój szczyt osiągnęła przewaga księcia w uchwaleniu dożywotniej
akcyzy w r. 1528, a także w próbie militarnego wprowadzenia absolutyzmu
w Prusach przez Besenradego w I połowie 1529 r. Powodzenie
tej polityki mogło mieć swe źródło między innymi w obawie szlachty
przed ruchami chłopskimi, od których chroniła ją silna władza książęca.
Okres równowagi i walka stanów o przywileje
w latach 1529—1541 189 . W miarę oddalania się wspomnień o powstaniu
chłopskim 1525 r. i z chwilą śmierci Jana v. Besenrade program
absolutnych rządów książęcych załamał się. Pozycja księcia Albrechta
została znacznie osłabiona na arenie międzynarodowej przez ogłoszenie
Albrechta banitą Rzeszy (1532 r.) za zlikwidowanie Zakonu. Stąd też
musiał on być bardziej ustępliwy wobec własnych stanów w Prusach.
Albrecht brał całkiem na serio plany Zakonu rewindykacji Prus i spodziewał
się ataku, zwłaszcza od strony morza. Z tego względu starał się
czynić wszystko, aby utrzymać sojusz z Danią, którą uważał za „przedmurze
Prus". Ślub Albrechta z Dorotą, córką Fryderyka I, króla duńskiego,
był m. in. podyktowany tymi obawami.
Kiedy w r. 1532 Fryderyk I — król duński, wraz z zaprzyjaźnioną
Lubeką zwrócił się o pomoc do Albrechta przeciw Christianowi II (dawnemu
królowi duńskiemu, zdetronizowanemu w r. 1523, który wylądował
z wojskami cesarskimi w Norwegii), Albrecht odniósł się do tego pozytywnie.
Stany pruskie nie widziały jednak w tej wojnie dla siebie interesu.
Królewiec dał jeden uzbrojony okręt, ale to raczej ze względu na
przyjaźń łączącą go z Lubeką. Rachuby Zakonu na sukces Christiana II
okazały się w rzeczywistości złudne.
Asekuracja od strony Danii straciła jednak swoje znaczenie z chwilą
śmierci teścia Albrechta, Fryderyka I, w r. 1533. Było teraz dwóch pretendentów
do tronu duńskiego: Christian II i syn Fryderyka I, późniejszy
Christian III. Kandydaturę pierwszego poparła Lubeka, z myślą o wzmocnieniu
swego stanowiska w cieśninie sundzkiej, oraz Krzysztof Oldenburski,
a związany z nimi był Zakon. Po stronie przeciwnej opowiedziały
się: Szwecja, Dania, Holsztyn i naturalnie Albrecht 190 tak ze
względu na powinowactwo, jak też z myślą o zabezpieczeniu się od
strony morza przeciw Krzyżakom. Co prawda Albrecht chciał utrzymać
dobre stosunki i z Danią, i z Lubeką, ale fakt porwania przez Lubekę
statku z Prus Książęcych z dowódcą Janem Paine był powodem do wyraźnego
zdeklarowania się Albrechta po stronie Christiana III. Doszło do
189
Okres ten w zasadzie nie został przebadany. Dysponujemy tylko pracą
M. Toeppena, Zur ständischen Verhältnisse..., s. 325—340 (dalej nie cytuję stron)
i dobrą pracą doktorską G. Schwarza, Der ostpreussische Landtag von
Jahre 1540 (5 Oktober bis 16 November), Königsberg 1923, Diss. W zbiorach Bibl.
Uniw. w Getyndze (maszynopis).
190
E. E k m a n, Albrecht of Prussia and the Count's War 1533—1536, Archiv
für Reformationsgeschichte, Jhrg. 51: 1960, H. 1, s. 19—36; zob. moje omówienie:
Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 1963, 3 (81), s. 462—463.
110