USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

powstrzymano się z jakimikolwiek transakcjami do chwili otwarcia
testamentu. Po jego otwarciu te wyżej wymienione osoby mają go
realizować.
Art. 3
a — Na wypadek śmierci księcia nad owdowiałą księżną i osieroconą
księżniczką, a także i nad dalszym potomstwem książęcym, jakie jeszcze
być może ma być roztoczona opieka. Opiekę- tę zaaprobowały stany
pruskie na sejmie 1540 r. Nazwiska opiekunów wymienione są w testamencie
książęcym (1541 r.), tam też sprecyzowane są bliżej ich obowiązki.
W końcu napomina się opiekunów, aby nie zawiedli pokładanych w nich
nadziei, zarówno księcia, jak i stanów.
b — Sprawę opieki nad księżną Dorotą i księżniczką Anną Zofią
umieścił Albrecht na porządku dziennym obrad sejmowych 1539 r.
W dyskusji nad tym punktem szlachta proponowała, aby opiekę nad
małoletnią Anną Zofią powierzyć komuś z dopuszczonych do lenna książąt.
W r. 1540 na sejmie szlachta proponuje na najwyższego opiekuna
króla polskiego, dalej opiekuństwo bezpośrednie ma sprawować jeden
z dopuszczonych do lenna książąt. Do czasu przybycia i objęcia opieki
przez jednego z tych książąt funkcję powyższą winny sprawować te
osoby, które wyznaczy książę w testamencie; miano tu na myśli przede
wszystkim nadradców. W odpowiedzi książę podziękował szlachcie za
życzliwość, odkładając ostateczne rozwiązanie tej sprawy na czas późniejszy
54 . I istotnie w testamencie z 1541 r. ustalił imiennie opiekę, prawdopodobnie
według życzeń stanów, tzn. jako najwyższego opiekuna — króla
polskiego, jako opiekuna bezpośredniego — jednego z dopuszczonych do
lenna książąt, i na czas, póki on nie przybędzie do księstwa — opiekunów
spośród stanów — czterech nadradców.
Punkt o opiece w Regimentsnottel nabrałby znaczenia, gdyby Albrecht
miał wówczas męskiego potomka, gdyż opiekunowie spośród stanów
mogli być właściwymi regentami (na wypadek nieprzybycia księcia dopuszczonego
do lenna) — a więc sprawować faktyczną władzę w księstwie,
tak zresztą jak to miało miejsce później, w początkach rządów
małoletniego Albrechta Fryderyka.
3. USTALENIE RZĄDU
Przyjęta nazwa III części Regimentsnottel nie jest w pełni adekwatna
do szczegółowych umieszczonych tutaj przepisów, gdyż pomija przepisy
o archiwum, o kasie stanowej oraz o obsadzeniu przygranicznych zam-
54
G. Schwarz, op. cit., s. 40—42.
162