USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

dów jest zjawiskiem powszechnym. Powoli wypracowuje
się reguła za regułą, statut urzędników.
4) O wymiarze sprawiedliwości (każda pozwana osoba jest sądzona
przez równych sobie stanem i według prawa, któremu ona podlega).
5) O swobodnym handlu.
6) O ustaleniu systemu monetarnego, miar i wag.
„Kraj" może zastosować prawo oporu w wypadku niedotrzymania statutu
przez władcę 88 .
Prusy Królewskie uzyskały taki statut w przywileju inkorporacyjnym
z r. 1454. Zawierał on następująqe przepisy:
1) zasada nienaruszalności terytorialnej kraju,
2) nadawanie urzędów i godności tylko indygen
o m 89 ,
3) zapewnienie wymiaru sprawiedliwości,
4) ustalenie zasady, że nowe podatki mogą być nakładane tylko za
zgodą poddanych, i zniesienie niektórych podatków i ceł dotąd obowiązujących,
5) zapewnienie swobodnego obiegu towarów i zniesienie granic celnych
między Prusami a Koroną,
6) postanowienie dotyczące systemu monetarnego, miar i wag 90 .
Przywilej nie zawierał klauzuli o prawie oporu. Prawo to jednak zostało
postanowione pośrednio, jeśli król uznał za słuszne zrzucenie władzy
krzyżackiej przez stany pruskie. Przywilej dotyczył początkowo całych
Prus, ale od r. 1466 zasięg jego został ograniczony tylko do Prus Królewskich
91 .
Prusy Książęce nie uzyskały takiego statutu w jednym akcie prawnym.
Złożyły się nań natomiast następujące dokumenty:
1) Traktat krakowski 1525 r.
2) List akcyzyjny 1528 r.
3) Regimentsnottel 1542 r.
4) Mały Przywilej Łaski 1546 r.
5) Recesy z 1566 r.
88
Cały ten fragment o „kraju" opracowany na podstawie E. Lousse, op. cit.,
s. 250—265.
89
„Item omnes militaries, nobiles, cives et incolas terrarum predictarum, in
ius, condicionem, et proprietatem regno Polone translatos et invisceratos, hac eciam
prosequemur prerogative, quod dignitates et officia actenus illi consistencia et
imposterum constiluenda, item casta et tenutas civitatum, locorum in terris predictis
nulli extraneo aut forensi sed proprio indigenae iuxta observanciam aliarum terrarum
regni nostri conferemus", Związek Pruski i poddanie się Prus Polsce, wyd.
K. Górski, s. 179.
90
K. Górski, Problematyka dziejowa Prus Królewskich, s. 160.
91
Ibid., s. 160.
196