USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

gospodarczy. Obok nich istniały dwa istotne czynniki zewnętrzne, silnie
określające rozwój gospodarczy kraju:
1) rewolucja cen w Europie,
2) koniunktura na eksport zboża do krajów zachodnich.
Rewolucja cen w XVI w. związana była z wielkimi odkryciami złóż
kruszców wpierw w Europie (Tyrol, Saksonia, Czechy) w połowie XV w.,
a następnie w Afryce (Senegal, Sofala) i w Ameryce (Boliwia, Peru.
Meksyk). Roczna światowa produkcja srebra wzrosła przeciętnie
z 90 000 kg w latach 1521—1544 do 419 000 kg w 1. 1581—1600 185 . Zasoby
globalne kruszców w końcu XV w. nie przekraczały 7 mln kg, ale
w XVI w. (1493—1600) wydobyto 23 mln kg srebra i 755 000 kg złota,
tak więc zasoby kruszców zwiększyły się w XVI w. w porównaniu do
końca XV w. około 3—3,5 razy 186 .
O rewolucji cen świadczy wyraźnie spadek wartości pieniądza srebrnego
w stosunku do złotego. Możemy to dokładnie prześledzić na przykładzie
miasta Dinslaken, leżącego w księstwie Cleve w widłach rzek
Renu i Lippy. Miejscowość ta była położona blisko centrum handlowego
świata w XVI w., tj. Niderlandów 187 .
Podobne zjawisko zauważyć można i w Prusach Książęcych, chociaż
pieniądz złoty do r. 1586 znajdował się w obiegu wyjątkowo 188 . Dopiero
od r. 1586 za Jerzego Fryderyka zaczęto wybijać tutaj złotą monetę obok
talarów 189 .
Wartość dukata kształtowała się tu następująco:
Rok Grosze
1528 — 40 (w praktyce 45)
1550 — 51
1552 — 53
1584 — 56
1592 — 56 190
Wartość pieniądza złotego podnosiła się tu więc wolniej. W Niemczech
stosunek wartości złota do srebra w początku XVI w. przedstawiał
się jak 1 : 10, ale już w 1. 1550—1560 — jak 1 : 12, 1 :13. W Prusach
już w r. 1521 według obliczeń Kopernika miał wynosić jak 1 :12 191 .
185
J. K u 1 i s z e r, Powszechna historia gospodarcza, średniowieczna i czasów
nowożytnych, t. 2, Warszawa 1961, s. 336.
186 Ibid., s. 336.
187 Na podstawie Stadtbuch von Dinslaken, bearbeitet von A. Triller, Neustadt
Aisch 1959, s. 180—182.
188 W. S c h w i n k o w s k i, Das Geldwesen in Preussen unter Herzog Albrecht
{1525—1569), Zeitschrift für Numismatik, Berlin 1909, s. 351.
189 Ibid., s. 352.
190 Ibid., s. 353.
191 Ibid., s. 354.
62