USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

Królewca. W 1. 1581 i 1582 wynosił on już 20 000 łasztów, przewożonych
przez około 500 statków 224 .
Dla I połowy XVI w. nie można przyjąć średnio wyższego eksportu
zboża niż około 1000 łasztów, chociaż dowodnie wiemy z tych lat o wysyłce
zboża w 1. 1537—1539. Meier 225 , który przebadał archiwalia cechu
kupieckiego oraz rejestry cła piławskiego, królewieckiego i kłajpedzkiego,
a więc miał materiał pierwszorzędny, znalazł pierwsze obliczenie
dopiero w r. 1549, oceniając ówczesny eksport zbożowy Królewca na
770 łasztów; następne lata posiadały niedokładne dane, a wreszcie w roku
1559 eksport wynosił tylko 730 łasztów; wypowiedział on opinię o nieznacznym
eksporcie zboża z Królewca przed XVII w., ale w porównaniu
z eksportem tego miasta w następnych wiekach.
Wydaje się, iż kraj zniszczony po r. 1525 nie był w stanie przez
dłuższy okres nastawić się na większy eksport zboża, analogicznie jak
po wojnie 13-letniej handlowano z początku intensywnie drzewem i innymi
produktami leśnymi. Dopiero w II połowie XVI w. nastąpiła zmiana
struktury handlu. Wszystkie dodatnie czynniki wpływające na rozwój
gospodarki rolnej (wzrost cen i koniunktura na zboże na zachodzie
Europy oraz długoletni okres pokoju) musiały szczególnie wpłynąć na
rozwój gospodarki folwarcznej. Korzystniej było sprzedawać zboże niż
brać czynsz. Istotnie rozwój gospodarki folwarcznej nastąpił w Prusach
Książęcych, skoro np. w 1540 r. w starostwie Szaki było 49 folwarków,
a w starostwie Pokarmin 73 folwarki, około zaś 1800 r. w starostwie
Szaki — 96 folwarków, a w starostwie Pokarmin — 143 folwarki + 11
częściowych 226 .
W świetle dotychczasowych badań rozwój gospodarki chłopskiej
i folwarku dokonywał się przynajmniej w I poł. XVI w. równomiernie,
a szybszy rozwój tej drugiej rozpoczyna się dopiero w II połowie
XVI w. 227 , a więc wykazuje zbieżność z bujnym rozwojem handlu zbożowego
od połowy XVI w.
Na marginesie trzeba tu zaznaczyć, iż generalnie nie miały tu miejsca
rugi chłopskie, a rozwój folwarku mógł śmiało iść przez karczunek
lasów 228 , zresztą na obszarze majątku 40-łanowego z powodzeniem można
było założyć drugi folwark 229 .
224
P. J e a n n i n, Contribution a l'Étude du Commerce de Lübeck aux environs
de 1580, Hansische Studien. Gesamelte Beiträge, Forschungen zur mittealterischen
Geschichte, Bd. 8, Berlin 1961, s. 189.
225
H. Meier, op. cit., s. 216.
226 E. Wilke, op. cit., s. 75.
227
G. Aubin, op. cit., s. 133. A. Zabko-Potopowicz, Rys historyczny
wsi w Prusach Polskich — Gospodarstwo wiejskie na Ziemiach Odzyskanych,
Warszawa 1947, s. 21, przyjmuje, iż w XVI i XVII w. w Prusach Książęcych nastąpił
znaczny wzrost gospodarki feudalnej.
228
H. Plehn, op. cit., s. 106.
229 Ibid., s. 109.
72