USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

Wydział nie przychylił się do propozycji miast i szlachta otrzymała
zezwolenie książęce, aby udać się do domu. Książę podjął dalej rokowania
z miastami, na wynik których czekał 6—10-osobowy wydział,
złożony z radców i szlachty. Obrady dały pozytywny wynik. Miasta zgodziły
się dać 3 grzywny od 1000 grzywien wartości domu. Teraz obniżono
uchwalony przez szlachtę podatek; i tak podatek dochodowy miał
wynieść 10%, a podatek majątkowy 0,5%. W każdym razie obciążenie
szlachty było wyższe niż miast; i tak szlachta dała około 50 000 grzywien,
a miasta nie więcej jak 10 000 grzywien.
Na sejmie tym książę przedstawił dwom pierwszym izbom artykuł
o zaopatrzeniu swej małżonki i młodych książąt na wypadek śmierci
księcia, nie wiemy natomiast, czy zasięgał w tej sprawie opinii miast 195 .
Natomiast na sejmie w r. 1540, w związku z omawianiem sprawy
tureckiej, książę pytał zgromadzone stany, jak zaopatrzyć księżnę i córkę
Annę Zofię oraz jak urządzić rząd na wypadek gdyby zginął w czasie
wyprawy tureckiej 196 .
Stany odpowiedziały, że „dożywocie" księżny musi zatwierdzić król
polski. Do opieki nad księżną mają największe prawo książęta dopuszczeni
do lenna; natomiast w okresie interregnum winny stany sprawować
regencję.
Książę obiecał wyjawić opiekunów i regentów w testamencie, który
zostanie wkrótce spisany. W r. 1541 książę oznajmił stanom na sejmie,
iż testament przewiduje przywilej dla Prus. Zostanie on potwierdzony
i opieczętowany przez niektóre osoby spośród stanów, natomiast ogłoszony
w odpowiednim czasie. Stany obiecały być posłuszne testamentowi
książęcemu 197 . Treść testamentu nie jest nam znana.
W tych niebezpiecznych czasach, a przecież za takie uważał je książę,
skoro spisywał testament, a nieco wcześniej, bo 26 grudnia 1540 r. 198
zarządził modlitwy kościelne dla odwrócenia niebezpieczeństwa tureckiego,
podjął Albrecht jeszcze wysiłki celem unormowania stosunków
kościelnych i społeczno-gospodarczych w swym państwie. Sekundowała
mu w tym szlachta, widząc możliwość realizacji własnych klasowych
celów.
Sprawom nowej ordynacji krajowej i kościelnej poświęcone były
obrady sejmu od 5 października do 16 listopada 1540 r. Co prawda,
ordynacja krajowa weszła w życie w okrojonej postaci z powodu oporu
miast, a ordynacja kościelna była w znacznym stopniu powtórzeniem
ordynacji kościelnej z r. 1526, niemniej dyskusja nad nimi wyraźnie
pokazuje nam różnice interesów szlachty i miast.
195 M. T o e p p e n, Zur ständischen Verhältnisse..., s. 353.
196 G. Schwarz, op. cit., s. 40.
197
M. T o e p p e n, op. cit., s. 354.
198 K. Faber, Über die Theilnahme Preussens an den Kriegen wider die
Türcken, Beiträge zur Kunde Preussens, Bd. 7, Königsberg 1825, s. 264.
8 — Ustawa o rządzie Prus 113