USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

) Stany za ostatnich wielkich mistrzów 1498—1525
Za ostatnich wielkich mistrzów krzyżackich nastąpiło silne wciągnięcie
stanów w obręb polityki krzyżackiej.
W chwili kiedy obrano wielkim mistrzem ks. Fryderyka saskiego,
Zakon znajdował się w stadium kryzysu. Obiór księcia Rzeszy na to
dostojeństwo wynikał z chęci podniesienia autorytetu Zakonu. Za nowym
wielkim mistrzem stało bowiem jedno z większych terytoriów Rzeszy —
księstwo saskie. Ułatwić to mogło pomoc Rzeszy i Kurii Papieskiej dla
Zakonu.
Program polityczny Fryderyka saskiego był w zasadzie kontynuacją
programu krzyżackiego po r. 1466, którego głównym punktem było nieuznawanie
traktatu toruńskiego 1466 r. 32 .
Spowodowało to ostry sprzeciw Polski, która domagała się od Fryderyka
dotrzymania warunków traktatu, a więc przede wszystkim złożenia
przysięgi.
W tej sytuacji Fryderyk musiał mieć przynajmniej wolne ręce w państwie
krzyżackim. Wychowany na wzorach saskich, gdzie reprezentacja
stanowa odgrywała już w większym stopniu rolę współgospodarza kraju,
postanowił mocniej wciągnąć do swej polityki stany pruskie. Uwydatniło
się to w następujących poczynaniach księcia:
1. W powołaniu rady spośród przedstawicieli szlacheckich i miejskich
w liczbie 12—15 osób, które nastąpiło po raz pierwszy w początku
lutego 1501 r.; spośród szlachty do rady należeli: Daniel von Kunheim,
Wendt zu Eulenburg, Brosius Perbandt, Piotr Kobersee, Kunz Truchsess,
Jan Pröck, Botho zu Eulenburg, Krzysztof Roder i inni 33 .
Utworzenie wspomnianej rady oparte było wyraźnie na wzorach
saksońskich, gdzie np. w r. 1439 ustalając regencję na okres nieobecności
ks. Wilhelma, obok jego szwagra Ludwika heskiego i biskupa Jana
z Merseburga powołano 24 radców książęcych 34 . Radcami byli w tych
czasach przede wszystkim hrabiowie i baronowie 35 . W r. 1445 doszło tutaj
w końcu do utworzenia się systemu trójkurialnego: 1) biskupi, prałaci,
hrabiowie, baronowie, 2) rycerstwo, 3) miasta 36 , a więc nastąpiło rozdzielenie
szlachty na dwie grupy. W rzeczywistości w dziejach stanów
Saksonii w 1. 1438—1485 hrabiowie i baronowie, a więc wyższa szlachta,
odgrywali decydującą rolę 37 .
Wzorując się na tym, Fryderyk rozdzielił w Prusach Książęcych całe
32
Bliżej program Fryderyka saskiego charakteryzuje W. Pociecha, Geneza
hołdu pruskiego (1467—1525), Gdynia 1937, s. 10.
33
H. F r e i w a 1 d, op. cit., s. 44.
34
H. H e 1 b i g, Der Wettinische Ständestaat, Münster — Köln 1955, s. 426.
35
Ibid., s. 427, 434—436.
36
Ibid., s. 436.
37
Ibid., s. 462.
6 — Ustawa o rządzie Prus
81