USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

Ma być całkowicie wyłączony od opłat pieniężnych, a więc i czynszów,
a także sądów w starostwie kwidzyńskim, które to czynności ma spełniać
za niego starosta Prabut. Ze starostw: Prabuty i Kwidzyn, ma otrzymywać
co kwartał 250 grzywien pruskich, licząc po 20 groszy jedną; wynosi
to 1000 grzywien rocznie. Prócz tego budulec, drzewo i szarwark na
potrzeby dworu i wszystkie inne świadczenia tak jak u biskupa sambijskiego.
Jak z powyższego wynika, zmiana w zaopatrzeniu biskupów poszła
w kierunku wynagradzania ich w pieniądzu w postaci ustalonej pensji,
a nie nowymi nadaniami ziemskimi, na których zagospodarowanie i prowadzenie
biskupi nie mieliby czasu; prowadzenie gospodarstwa biskupiego
w Kwidzynie odebrano nawet biskupowi, zapewniając mu za to
ekwiwalent w postaci pensji.
Art. 8
a — Ustala się, że do obowiązków biskupów należy wizytowanie
kościołów i szkół przynajmniej raz w ciągu roku. W czasie wizytacji
winni oni dokształcać księży w głoszeniu kazań i spełnianiu ich obowiązków
duszpasterskich, a także przesłuchiwać i pouczać wszystkich parafian,
tak dzieci jak i dorosłych, w należytym przyjmowaniu słowa Bożego.
Winni dbać o to, aby słowo Boże było głoszone jasno i czysto w myśl
słów Jezusa Chrystusa i przez niego ustanowionych sakramentów świętych,
a tym samym nie powinni tolerować sekt, zakłócających życie kościelne
księstwa. Wreszcie do obowiązków biskupów należy napominanie
wiernych we wszystkich parafiach do zachowania spokoju i porządku.
b — Obowiązki biskupów w nowej sytuacji reformacyjnej polegały
przede wszystkim na wprowadzeniu nowej religii w poszczególnych parafiach
drogą wizytacji.
Co prawda sam reformator Marcin Luter był początkowo temu przeciwny,
twierdząc, iż słowo Boże winno zwyciężać samo, a nie przez nacisk
odgórny, w końcu jednak przychylił się do tej formy i od r. 1526 wizytacje
stały się podstawą przy organizacji parafii luterskich w państwach
protestanckich 35 .
Również drogą wizytacji powstały parafie luterskie, obejmując całe
księstwo.
Obowiązki biskupów nie były dotąd regulowane osobnym dokumentem,
lecz pisano o nich na marginesie innych spraw, chociaż treść ich
była nieomal identyczna z analizowanym artykułem Regimentsnottel.
Mamy tu na myśli punkt o wyborze pastora w ordynacji kościelnej
z 10 XII 1525 r., określający obowiązki biskupa w tym względzie 36
35 E. S e h 1 i n g, Geschichte der protestantischen Kirchenverfassung..., s. 9.
36
Die evangelischen Kirchenordnungen des XVI Jahrhunderts, hrsg. E. S e h -
ling, Leipzig 1911, s. 38.
157