USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

a 16 kwietnia 1543 r. 6 , udało się poselstwo z Prus Książęcych w składzie:
Jan Rauther, Andrzej Wittmansdorff, Christian Entfelder, Wawrzyniec
Mewes 7 . Cema nie pojechał na sejm, przesuwając swój wyjazd do
Krakowa na okres późniejszy, w związku z mającym się odbyć w kwietniu
1543 r. ślubem Zygmunta Augusta. Zabrakło więc poparcia Cemy
na sejmie krakowskim 8 .
Posłowie przedstawili w Krakowie postulaty stanów pruskich królowi
i senatowi, według danej im instrukcji 9 . Na wstępie przypomnieli układ
krakowski, który zakończył okres wojen między Prusami a Polską,
a także podkreślili swoją dotychczasową wierność Polsce tak obecnie,
jak i na przyszłość. Z powyższych względów wierzą w łaskawość królewską
w stosunku do nich. Przechodząc do sedna sprawy stwierdzili,
że pragną dochowywać wierności traktatowi krakowskiemu, zwłaszcza
artykułowi 13, gdzie pisze się, że po śmierci ks. Albrechta prawo do
księstwa mają trzej jego bracia. Jednak w punkcie tym pisze się także,
iż na wypadek przypadnięcia Prus Książęcych Polsce (po wymarciu
Hohenzollernów dopuszczonych do lenna) król polski winien powierzyć
administrację w tym księstwie osobie znającej język niemiecki i posiadającej
tu pełne prawa feudalne. Klauzula ta budzi obawy stanów Prus
Książęcych, gdyż rządy jednej osoby mogą stać się przyczyną niebezpieczeństw
dla księstwa.
Według art. 13 określono także, że król może oddać ogólną administrację
prowincji w ręce jednego człowieka, np. hrabiego czy księcia,
nie podano tam jednak, jak i przez kogo mają być sprawowane urzędy
i sądy. Nie określono tam również, jaką drogą poddani księstwa, wysokiej
czy niskiej kondycji, mogą dochodzić sprawiedliwości.
Podkreślając braki art. 13 traktatu krakowskiego, posłowie chcieli
stworzyć korzystny grunt do przyjęcia przepisów Regimentsnottel, które
właśnie owe braki uzupełniały.
Zacytowali oni przysłowie łacińskie „unus vir, nullus vir", tłumacząc,
iż jedna osoba nie sprosta wielości obowiązków i stanie się trudno dostępna
dla poddanych. Z powyższych względów wyrażają nadzieję, że
* W. Konopczyński, Chronologia sejmów polskich 1493—1793, Kraków 1948,
s. 138 (s. 12).
AGAD, Warszawa, Libri legationum nr 11, s. 116; Bibl. Czartoryskich, Kraków,
rkp. 281: AT t. 19, k. 375.
7
Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, rkp. 6437: Teki Naruszewicza, t. 60,
1543 r., p. 489, skład poselstwa podany w dokumencie dotyczącym sprawy granic
między Prusami Książęcymi a Litwą, jaką podnieśli posłowie.
8
R. Fischer, op. cit., s. 57—58.
9 AGAD, Warszawa, Libri legationum nr 11, s. 124—126; Bibl. Czartoryskich
w Krakowie, rkp. 281: AT t. 19, k. 382—389; Bibl. Jagiel., Kraków, rkp. IV 6561:
AT t. 17, k. 532—538; Bibl. Czartoryskich w Krakowie, rkp. 6437: Teki Naruszewicza,
t. 60, p. 493—508: „Legatio a baronibus, militaribus et civitatibus Prussiae
ducalis ad Sigismundum Regem ac ad Senatum Regni Polonie eisdem oratoribus
data".
180