USTAWA O RZÄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIÄÅ»ÄCYCH ...

More documents

Recommendations

Info

Tabela 6. Zastawy za ks. Albrechta Starostwo Pr. Iława Morąg Szymbark Neuhausen Kwidzyn Ostróda Pisz Kaymen Taplaki Georgenburg Olsztynek Działdowo Lochstädt Przezmark Giżycko Bartoszyce Capom Zalewo Iława Dąbrówno Miłomłyn Barciany Prabuty Pasłęk Miłakowo Burkensdorf Szczytno 1530 + a + + + + + + + + + + — — — — — — — — — — — — — - 1536 — — — + + + — — — + — + + + — - — — — — - — — — — - 1546 + + — — + + — — — — — _ — + — + + + — — — — — — — — 1550 + + — — — + _ + — — + — — + — + — — + + — — — — — - Lata 1556 + + — — + — — .+ — — + — + + — + — + + + + + — ' — — — 1561 + + — — — + — — — — + — + — — + — + + + + + + + + — 1565 + + — — — + — + — + + + + — + + + + + + + + — 1568 + + — — — — + — + + — + + + + — + + + + + + oznacza zastaw. W dotychczasowym opisie własności książęcej ograniczyliśmy się do wsi chłopskich, tak czynszowych, jak i szarwarkowych. Tymczasem istniała jeszcze książęca gospodarka folwarczna. Książę był tu spadkobiercą dawnych folwarków zakonnych, których liczbę na rok 1400 M. Toeppen 32 ustalił na 175, natomiast L. Weber 33 na 284 i areał na 110 000 ha. Za czasów Albrechta było ich 70 i 37 owczarni, jak to wynika z relacji współczesnego Kaspra Nostitza 34 ; liczby te przyjął H. Schweichler 35 , podając równocześnie wielkość, ale tylko dla niektórych folwarków, stąd 32 M. Toeppen, Topographisch-statistische Mitteilungen über die Domänen- -Vorwerke des deutschen Ordens in Preussen, Altpreussische Monatsschrift, Kgsbg 1870, s. 282. 33 L. Weber, op. cit., s. 250. 34 HB, s. 122 § 4 i s. 130 § 1. 35 H. Schweichler, op. cit., s. 44. 27
ak podstaw do obliczenia ogólnej wielkości areału folwarków książęcych. Badania H. Wachtera 36 , ograniczające się tylko do kilku folwarków książęcych, nie ustalają na nowo ogólnej liczby folwarków książęcych za Albrechta ani ich areału. Jak natomiast przedstawiał się potencjał gospodarczy stanów wyrażony w posiadaniu ziemi? Interesować nas tu będzie stan szlachecki i stan miejski, gdyż one były partnerami księca w parlamentarnych dziejach księstwa, stanowiących temat naszej pracy. Ważne jest przeto zorientowanie się w ich sile ekonomicznej, wyrażającej się zwłaszcza w ilości posiadanej ziemi, która dawała jej lepszą lub gorszą pozycję w państwie. Marginalnie natomiast należy potraktować pozostałe grupy ludności, a więc tzw. wolnych i kler, gdyż nie wytworzyły one własnej reprezentacji stanowej. Jedynie wolni przez pewien czas wysyłali swoich posłów na sejm 37 . W r. 1663 własność szlachecka zajmowała w Prusach Książęcych 29,9% ziemi, gdy natomiast w Prusach Królewskich w II połowie XVI w. — 31,4% 38 . I tu znów znajdujemy zaskakującą zbieżność tych liczb dla obydwu części Prus. Niestety, posiadamy tylko trzy przykłady porównujące własność szlachecką z r. 1600 i 1663. W starostwie Miłakowo nie nastąpiły prawie żadne zmiany, w starostwie Przezmark szlachta przechwyciła dotychczasową własność ziemską wolnych, lub też wolni zostali awansowani do grupy szlacheckiej, natomiast w starostwie Pruska Iława nastąpiło zmniejszenie się własności szlacheckiej na korzyść książęcej. Dane te nie pozwalają na uogólnienie. Tymczasem własność tzw. wolnych w starostwach Miłakowo, Giżycko i Pruska Iława nie wykazuje prawie żadnych odchyleń, i to w okresie 60—100 lat. Jedynie sytuacja w starostwie Przezmark wskazywałaby na gwałtowny upadek tzw. wolnych. A więc nie tylko dane dotyczące własności książącej wykazują małą zmienność. W czasach Albrechta szlachta powiększała swe dobra na skutek licznych zapisów książęcych. Miasta Prus Książęcych miały w r. 1663 wielkie posiadłości, obejmujące 17,7% ogólnego areału, gdy tymczasem miasta Prus Królewskich w II połowie XVI w. — 10% bez patrymoniów 39 . Naturalnie w XVI w. posiadłości miast Prus Książęcych były znacznie mniejsze. Stopień urbanizacji kraju w XVI w. był tu, ogólnie mówiąc, nikły w porównaniu do Prus Królewskich, wiele było tu jeszcze osad o charakterze nie w pełni 36 H. Wächter, Ostpreussische Domänenwerke im 16 und 17 Jahrhundert, Würzburg 1958. 37 M. T o e p p e n, Zur Geschichte der ständischen Verhältnisse in Preussen (1525—1567), Historische Taschenbuch, 2 Folge, 8, 1847, s. 316. 38 M. Biskup, Prusy Królewskie w II pol. XVI w., Warszawa 1961, s. 57. 39 Ibid., s. 57. 28
Page 1 and 2: USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL)
Page 3: REDAKTOR NACZELNY WYDAWNICTW TNT Ar
Page 6 and 7: WSTĘP * 1. ZNACZENIE PODJĘTEGO TE
Page 8 and 9: Argumentem za tą metodą przemawia
Page 10 and 11: Regimentsnottel, opierał się spo
Page 12 and 13: stosunki wiejskie, H. Meier 31 , K.
Page 14 and 15: W tym miejscu pragnąłbym jak najs
Page 16 and 17: potrzeb bytowych ówczesnego człow
Page 18 and 19: Stolicami niejako tych okręgów ad
Page 20 and 21: go w źródłach z tytułem starost
Page 22 and 23: Tabela 1. Liczba łanów uprawnych
Page 24 and 25: II. Natangia (48 756 łanów 20 mor
Page 26 and 27: Tabela Źródło SCH R SCH R SCH R
Page 30 and 31: miejskim, np. tzw. Lischke 40 . Nie
Page 32 and 33: 4 łany 47 . Niekiedy jednak uposa
Page 34 and 35: leń na wyszynk piwa, za które pł
Page 36 and 37: osiągnął jeden z najwyższych do
Page 38: ze skarbu Prus Królewskich w wysok
Page 41 and 42: 60 000 florenów z procentem wynosz
Page 43 and 44: chodził nie tylko cały północny
Page 45 and 46: P. Jeannin 104 przypuszcza, iż kup
Page 47 and 48: w zamian za pomoc wojskową z Zacho
Page 49 and 50: połowy XVII w. Spotykamy tu wiele
Page 51 and 52: urg, Heydeck). Eulenburgowie np. po
Page 53 and 54: skimi 146 . Zjawisko „glebae adsc
Page 55 and 56: Knechte" zaczęły się pojawiać
Page 57 and 58: wsi w starostwie pasłęckim 165 .
Page 59 and 60: Przede wszystkim byli zobowiązani
Page 61 and 62: ment, w odróżnieniu od poprzednie
Page 63 and 64: gospodarczy. Obok nich istniały dw
Page 65 and 66: nie znając tych danych, uważał,
Page 67 and 68: W sumie koniunktura zbożowa i wzro
Page 69 and 70: Na podstawie tabeli można stwierdz
Page 71 and 72: Tabela 24. Statki, które wypłynę
Page 73 and 74: Królewca. W 1. 1581 i 1582 wynosi
Page 75 and 76: Przedstawiony przez nas wyżej prob
Page 77 and 78: W pierwszym wypadku panujący zwoł
Page 79 and 80:
W każdym razie błędnie sądził
Page 81 and 82:
W zasadzie okres ten charakteryzowa
Page 83 and 84:
stany (szlachta i miasta) również
Page 85 and 86:
W r. 1510, po śmierci wielkiego mi
Page 87 and 88:
Następne żądania podatkowe przed
Page 89 and 90:
Tymczasem — wracamy do właściwe
Page 91 and 92:
Wyjazd Albrechta wykorzystały mias
Page 93 and 94:
Projekt ten przypadł do gustu Albr
Page 95 and 96:
a) Organizacja stanów Skład sejmu
Page 97 and 98:
II izbę tworzyli posłowie szlache
Page 99 and 100:
Od tej klasycznej formy obrad istni
Page 101 and 102:
Najbardziej ważne z naszego punktu
Page 103 and 104:
osobiście objaśnił zawarcie trak
Page 105 and 106:
odegrała tutaj rolę dwuznaczną,
Page 107 and 108:
mą, ma być przedstawiony biskupow
Page 109 and 110:
problem czasu! Inna natomiast była
Page 111 and 112:
Swój szczyt osiągnęła przewaga
Page 113 and 114:
księstw Rzeszy; wszak Polska jest
Page 115 and 116:
Głównymi punktami, w których zda
Page 117 and 118:
Poważniej musiał książę potrak
Page 119 and 120:
stawić sądowi kamery Rzeszy i mis
Page 121 and 122:
W propozycjach sejmowych 30 książ
Page 123 and 124:
sert 43 ; z II izby: Jan Siegit 44
Page 125 and 126:
Jan Kreytzen w imieniu szlachty prz
Page 127 and 128:
wyższe i niższe, sprawę rozsądz
Page 129 and 130:
działu, że biskup winien mieć do
Page 131 and 132:
Freiwald 90 słusznie sądzi, iż s
Page 133 and 134:
potwierdzić wszystkie przywileje t
Page 135 and 136:
i Henryk Sparwein z Bałgi, Marcin
Page 137 and 138:
f) Sprawa monety, granicy litewskie
Page 139 and 140:
ROZDZIAŁ IV SEJM LISTOPADOWY 1542
Page 141 and 142:
Na przedłożone pismo szlachty odp
Page 143 and 144:
Wpierw w imieniu I i II izby przema
Page 145 and 146:
W piśmie 26 księcia kanclerz dzi
Page 147 and 148:
Michał Werner 49 w imieniu starost
Page 149 and 150:
należy posiadać pewną rezerwę f
Page 151 and 152:
poszczególnych spraw według artyk
Page 153 and 154:
czałoby pozycję władcy w jego pa
Page 155 and 156:
Risenburgensis i zrzeczeniem się w
Page 157 and 158:
mania żyjących tam jeszcze kanoni
Page 159 and 160:
i instrukcję wizytacyjną np. z 24
Page 161 and 162:
akcji ślubnej 44 . Po śmierci Alb
Page 163 and 164:
powstrzymano się z jakimikolwiek t
Page 165 and 166:
grabia Kazimierz wysłał zamiast n
Page 167 and 168:
zbadać ich treść, czy wspomina s
Page 169 and 170:
Radę. Tajne rady powstały bowiem
Page 171 and 172:
mogła najłatwiej oprzeć się we
Page 173 and 174:
Art. 4. Wynagrodzenie regentów, op
Page 175 and 176:
Art. 6. Kolejność awansów a —
Page 177 and 178:
Art. 9. Prawo zwoływania stanów p
Page 179 and 180:
sądził Voigt, uważając, że w T
Page 181 and 182:
a 16 kwietnia 1543 r. 6 , udało si
Page 183 and 184:
podarki. W odpowiedzi na to miasta
Page 185 and 186:
czystego potwierdzenia wszystkich p
Page 187 and 188:
niu władcy), mógł stanowić dals
Page 189 and 190:
w Księstwie Pruskim ustrój konsys
Page 191 and 192:
Tabela 27 Obsada nadradcostw w Prus
Page 193 and 194:
19 lipca 1566 r. 79 , ale już prze
Page 195 and 196:
Niewątpliwie funkcje namiestnicze
Page 197 and 198:
dów jest zjawiskiem powszechnym. P
Page 199 and 200:
chectwa. Warstwa chłopska, a więc
Page 201 and 202:
BIBLIOGRAFIA I. Źródła archiwaln
Page 203 and 204:
Urkundenbuch zur Reformationsgeschi
Page 205 and 206:
Forstreuter K., Die Memel als Hande
Page 207 and 208:
J e g e 1 A., Die landständische V
Page 209 and 210:
ycerstwa w Pribaltike, Dissertacja
Page 211 and 212:
Voigt J., Namen-Codex der Deutschen
Page 213 and 214:
Es wurde daher angestrebt, einen ve
Page 215 and 216:
Erinnerung an den Bauernaufstand 15
Page 217 and 218:
S. ein politisches Übergewicht des
Page 219 and 220:
Chelmicki J. 153 Chojnacki W. 56 Ch
Page 221 and 222:
Kalksteyn, szlachcic 92 Kanewitz Ja
Page 223 and 224:
Rabensteiner Melchior, marszałek 1
Page 225 and 226:
Wisling, teolog 187 Witramowski, pa
Page 227 and 228:
Giżycko, miasto i starostwo 18, 21
Page 229 and 230:
Śląsk 103, 116, 171 Święta Siek
Page 231 and 232:
Rozdział III. Sejm letni 1542 —
Page 233:
ROCZNIKI TOWARZYSTWA NAUKOWEGO W TO
show all

USTAWA O RZÄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIÄÅ»ÄCYCH ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

USTAWA O RZÄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIÄÅ»ÄCYCH ...