USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

iednych 200 , a poprzez eksport produktów udało się utrzymać ceny w następnych
latach 201 .
Porównanie cen w Gdańsku i Królewcu jest możliwie tylko dla r. 1556
(Królewiec) i r. 1557 (Gdańsk). Stwierdzamy tam wówczas jednakową
cenę żyta, wynoszącą 1 grzywnę tj. 20 groszy.
Przedstawiony wzrost cen na zboże w wyniku rewolucji cen musiał
wpłynąć tutaj korzystnie na rozwój gospodarki rolnej od połowy XVI w.
Natomiast czynnikiem decydującym dla rozwoju gospodarki zbożowej
i w ogóle handlu Prus Książęcych był popyt na zboże na zachodzie
Europy.
Jeszcze w XV w. trudno jest stwierdzić, aby jakiekolwiek z państw
europejskich z wyjątkiem Holandii było zmuszone stale corocznie zakupywać
zboże dla swej ludności. Radykalnie zmienił się stan rzeczy
w XVI wieku. Do państw skazanych teraz na stały dowóz zboża należały:
Niderlandy, Hiszpania, Włochy 202 . W Holandii połowa ludności żyła
w miastach, a zbiory zboża wynosić tu miały 1 / 10 całkowitego zapotrzebowania
ludności na ten produkt 203 ; rolnictwo specjalizowało się tam
w kierunku ogrodnictwa. Natomiast w Hiszpanii i Portugalii na skutek
zainteresowania się handlem morskim i polityką kolonialną, a może także
na skutek zmian klimatycznych 204 , rolnictwo zaczęło upadać.
We Włoszech większość państewek musiała stale sprowadzać zboże.
Francja i Anglia sprowadzały zboże tylko w latach nieurodzaju. To
wszystko wskazuje na zjawisko znacznego popytu na zboże, mające charakter
stały. Przyczyną tego jest odwrócenie się niektórych państw
europejskich od rolnictwa, spowodowane rozwojem handlu i przemysłu,
wywołanego zwłaszcza odkryciami geograficznymi. Często rolnictwo
przestaje się opłacać i łatwiej jest kupować zboże.
To byłyby przyczyny pomyślnej koniunktury na eksport zboża dla
krajów leżących na południu i wschodzie zlewiska Bałtyku, najbardziej
dla Polski, a także i dla Prus Książęcych.
200
A. Meckelburg, Chronik des Johannes Freiberg, Neue Pr. Prov. Bll.,
Bd. 5, Kgsbg. 1848, s. 126: „Es was auch ein wolfeil Jar an Getreide und Milchpeise
das sich ein armer möglich wol entseczen Kunde".
201
Ibid. „So schiffte die herrschaft und anderer Malczenbrewer die gerste
und Malcz auss, vormeinten es wurde alle Jar also wachsen das Getreide. Das
Getreide war so gar ubirflussig weg gefuret nicht alleine Malcz oder gerste, auch
weiszen und Rocken, das die nachfolgende Jare tewer genug werde".
202
Problem popytu na zboże na zachodzie Europy patrz R. R y b a r s k i, op.
cit., t. 1, s. 41—44; M. Malowist, Z zagadnień popytu na produkty krajów nadbałtyckich
w Europie Zachodniej w XVI wieku, Przegląd Historyczny, t. 50, Warszawa
1959, s. 720—752.
203
W. N a u d e, Die Cetreide-handels Politik der europäischen Staaten vom
13 bis zum 18 Jahrhundert, Acta Borussica, Bd. 1, Königsberg 1896, s. 236.
204
I. O l a g ü e, Les changements de climat dans l'histoire, Cahiers d'Histoire
Mondiale VII, 3 (1963), s. 637—674.
5 — Ustawa o rządzie Prus
65