USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

i instrukcję wizytacyjną np. z 24 kwietnia 1528 r., wymieniającą obowiązki
biskupów wizytatorów 37 . W r. 1540 w artykułach dotyczących
utrzymania księży pisano, iż każda parafia winna być wizytowana dwa
razy na rok 38 .
Nowością w Regimentsnotlel było tylko ustalenie wizytacji raz na
rok, a także punkt o zwalczaniu sekt. Na uwagę zasługuje wymienienie
wśród obowiązków biskupich napominanie wiernych, aby zachowywali
spokój i porządek. Punkt ten niewątpliwie skierowany był przeciw ewentualnym
ruchom społecznym.
Art. 9
a — Wierni winni czcić biskupów oraz księży i żyć według ustalonej
ordynacji kościelnej (10 XII 1525) aż do czasu ewentualnej jej zmiany.
b — Wyraziła się tu troska panujących o stan pastorski. Już w przedmowie
do statutów synodalnych z 1530 r. napominał ks. Albrecht do posłuszeństwa
wobec biskupów i księży 3 '. Zachowanie autorytetu księży
w nowych warunkach reformacyjnych było zadaniem pierwszoplanowym
tak ewangelickiego księcia, jak i biskupów, zwłaszcza że nie zawsze kandydaci
na pastorów posiadali walory moralne do piastowania tego urzędu.
Art. 10
a — Obiecuje się księżom dostatnie i wystarczające utrzymanie, a na
wypadek ich śmierci zaopatrzenie dla ich wdów i dzieci.
b — Sytuacja ekonomiczna pastorów była trudna; i tak np. w sprawozdaniu
powizytacyjnym z 30 czerwca 1529 r. Michał Meurer wskazywał
księciu Albrechtowi, że księża ponoszą ciężary na równi z chłopami 40 ,
a 5 października 1540 r. zebranie czterdziestu duchownych w Sępopolu
skierowało pismo do biskupa Speratusa, w którym pisali, że są tak ubodzy,
iż w domu nie mają chleba ani w co ubrać dzieci. Sami orzą ziemię.
Tymczasem parafianie zalegają z dziesięciną od 8 do 10 lat. Inaczej mają
się księża katoliccy, którzy otrzymują trzykrotnie większe dochody 41 .
Punkt o zaopatrzeniu wdów i dzieci po zmarłych księżach regulował
już w r. 1537 lub przed tym rokiem porządek napisany przez Michała
Meurera dla emerytów, księży, ich wdów i sierot.
37
Ibid., s. 42—45.
38
P. Tschackert, Paul Speratus..., s. 73.
39 P. Tschackert, Herzog Albrecht als reformatische Persönlichkeit, Halle
1894, s. 47.
40
ÜB, II, nr 631: „Di pfarer muessen czeche halden mit hut der pferde und
mit czechhuten dass vihess im vorjar, ricken bauen und graben brücken und alless,
was die gemeine angehet, machen und halten, wie ein ander pauer oder gemein
man".
41
G. S c h w a r z, Das ostpreussische Landtag vom Jahre 1540 ..., s. 87.
158