USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

Przeprowadzona przez nas analiza I części Regimentsnottel, dotyczącej
uregulowania urzędu biskupiego, wykazała, że dokument ten był pierwszym
prawnym aktem ks. Albrechta, gwarantującym zachowanie instytucji
biskupiej w Prusach Książęcych, regulującym szczegółowymi przepisami
jej funkcjonowanie.
Umieszczenie sprawy uregulowania urzędu biskupiego w konstytucji
krajowej wskazuje na wielką wagę, jaką przywiązywali książę i stany
do ustroju kościelnego państwa. Właściwe bowiem funkcjonowanie państwa,
będącego z jednej strony wynikiem sekularyzacji, a z drugiej reformacji,
było uzależnione od właściwego unormowania tak spraw kościelnych,
jak też i spraw świeckich.
Utrzymanie biskupów było zwycięstwem stanów, co podniesione zostało
niedawno w literaturze na marginesie omawiania innych kwestii
przez W. Hubatscha 42 , a ostatnio przekonywająco udowodnione przez
H. Freiwalda 43 . Dotychczas historycy, którzy zajmowali się szczegółowo
Regimentsnottel (M. Toppen, E. Wichert, K. Breysig), poddawali analizie
tylko trzecią część Regimentsnottel, dotyczącą ustalenia rządu. Dyskusja
sejmowa, jak to pisaliśmy w rozdziałach III i IV, wykazała odmienność
stanowisk księcia i stanów w sprawie zachowania urzędu biskupiego.
Książę chciał wprowadzić superintendentów, tłumacząc to — zresztą nie
bez racji — względami oszczędnościowymi, stany mocno stały przy zachowaniu
instytucji biskupiej.
Regimentsnottel, gwarantując zachowanie instytucji episkopalnej
w Prusach Książęcych, dokonywał nowego ustępstwa księcia na rzecz
stanów, gdyż:
.1) Biskupi ze względu na swoje stanowisko w Kościele i zajmowanie •
pierwszego miejsca w sejmie posiadali szczególną pozycję w państwie,
która ograniczyła księcia w jego politycznych posunięciach.
2) Na wypadek interregnum istniała szansa regencji stanowej na
czele z biskupem, czy też nawet ustroju analogicznego z ustrojem Prus
Królewskich, gwarantującym zachowanie indygenatu i autonomii.
2. ZAOPATRZENIE KSIĘŻNY I KSIĘŻNICZKI; OPIEKA
Art. 1
a — Małżonka księcia Albrechta, księżna Dorota, ma mieć zaopatrzenie
takie, jakie dotąd posiadała i które to postanowienie zatwierdził król
polski Zygmunt I, ubiegłego roku (1541).
b — Zaopatrzeniem tym było dożywocie (Leibgeding) na zamku i starostwie
Labiawa, nadane Dorocie 30 czerwca 1526 r., w wyniku trans-
42
43
W. Hubatsch, Herzog Albrecht ..., s. 203.
H. Freiwald, Die „Westpreussische Alternative", s. 151—153 i 160—163.
159