USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

4 maja 1542 r. z Wittenbergi 11 pisał w tej sprawie do Albrechta elektor
saski Jan Fryderyk i landgraf heski Filip, zresztą na żądanie stanów
Rzeszy, które wystąpiły z tym do wyżej wymienionych książąt listem
z 17 marca 1542 r. 12
Natomiast wódz wyprawy antytureckiej, elektor brandenburski Joachim,
zwrócił się do Albrechta z prośbą o osobisty udział w wyprawie.
Stwierdza on gdzie indziej, jak to wynika ze sprawozdania Krzysztofa
Kreytzena, posła do elektora brandenburskiego z 7 maja 1542 r., że jeżeli
Albrecht weźmie udział w wyprawie wojennej, zresztą jako „wypróbowany
bohater", to wkrótce ustaną wszystkie złe opinie o nim i najłatwiej
będzie mu odzyskać łaskę cesarza i króla rzymskiego 13 . A więc nasuwała
się możliwość zniesienia banicji cesarskiej, ciążącej na Albrechcie od
19 stycznia 1532 roku 14 .
Problem uchylenia banicji stale determinował stosunek Prus Książęcych
do „pomocy tureckiej", jak też i osobisty udział księcia Albrechta
w wyprawie. Pamiętać jednak należy, że wiązanie „pomocy tureckiej"
ze zniesieniem banicji odbywało się stopniowo. Sięgnijmy tedy do dziejów
banicji, ciążącej na Albrechcie.
O zniesienie banicji starała się usilnie Polska, uważając wyrok sądu
kamery Rzeszy (Reichskammergericht) za nieprawny. W r. 1540 Zygmunt
Stary obiecał Albrechtowi, iż wyśle do cesarza w sprawie banicji
osobne poselstwo, a nie będzie jej załatwiał, jak dotąd, na marginesie
innych spraw. Wynikiem tego przyrzeczenia były wspólne starania posła
polskiego Stanisława Maciejewskiego 15 i posła pruskiego Krzysztofa
Kreytzena 16 na sejmie Rzeszy w Ratyzbonie 31 lipca 1541 r., uwieńczone
sukcesem, to jest rocznym zawieszeniem banicji, zresztą za wstawiennictwem
u cesarza w tej sprawie książąt Rzeszy 17 . W tym czasie
komisarze — dwóch cesarskich i dwóch króla polskiego — mieli przedyskutować
sporne sprawy dotyczące Prus Książęcych, a wnioski przed-
11 WAPO, Landtagsacta V/4—1, fol. 164—165.
12 Ibid., fol. 162—163.
13
K. Faber, op. cit., s. 264.
14 S. B o d n i a k, Albrecht Hohenzollern, Polski, Słownik Biograficzny, t. 1.
Kraków 1935, s. 49/1.
15 F. B o s t e 1, Przeniesienie lenna pruskiego na elektorów brandenburskich.
Przewodnik Naukowy i Literacki, 11: 1883, s. 569 passim.
16 Krzysztof Kreytzen, urodzony w Domnau 1512 r., umarł tamże 20 marca
1578 r., syn Melchiora i Zuzanny von Egloffstein. Nie studiował, jednak już od
r. 1534 jest w służbie dyplomatycznej księcia. W r. 1542 został starostą Pokarmina,
a niewiele lat później Tapiewa, na początku zaś 1550 r. — nadburgrabią. Pomijam
jego dalszą działalność (Altpr. Biographie hrsg. Ch. Krollmann, t. 1, Kgsbg. 1941,
s. 365/2). Najbardziej szczegółowe dane o rodzinie Kreytzenów podaje C. G. Springer,
Verschollene Kreytzensche Epitaphien und Ehrenfahnen in der Kirche zu
Domnau nebst familien-geschichtlichen Nachrichten, Vierteljahrschrift für Wappen-
Siegel-Familienkunde, 45 Jhrg, Berlin 1917, s. 118—134.
17
WAPO, Landtagsacta V/4—1, fol. 15.
117