USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

trzeby 4 z miast 92 . Po śmierci margrabiego Kazimierza (1527) jego brat,
margrabia Jerzy, wyjeżdżając na Śląsk w r. 1528, znów wyznacza regencję
na okres swojej nieobecności 93 . Tak więc szlachecko-mieszczański
skład regencji we Frankonii mógł być wzorem dla Prus Książęcych. Jednakże
skład ten był podyktowany przede wszystkim wzrastającą pozycją
stanów pruskich, a przejęcie wzorów frankońskich, jeśli miało miejsce,
było sprawą czysto formalną.
Art. 3. Pobyt stały w kraju książąt dopuszczonych do lenna
a — Ktokolwiek z książąt dopuszczonych do lenna, jeśliby miał objąć
tutaj rządy, winien sprawować je osobiście (jak to ma miejsce za księcia
Albrechta), zamieszkując w Prusach Książęcych. Poza tym zobowiązany
jest do zachowania ustalonego obecnie rządu (kolegium rządzącego).
b — W r. 1542 wśród książąt dopuszczonych do lenna pruskiego, przy
życiu pozostawał margrabia Jerzy. Poza nim prawo do lenna miał jego
syn — 3-letni margrabia Jerzy Fryderyk, a ponadto tylko pretensje do
lenna mógł wysuwać syn margrabiego Kazimierza, Albrecht Alcybiades,
gdyż jego ojciec nie przyłączył się do postanowień traktatu krakowskiego
1525 r. W wypadku tych trzech ewentualnych kandydatów do lenna
mogła zajść taka sytuacja, że w jednym ręku mogłyby spocząć rządy zarówno
księstw Ansbach-Bayreuth, jak i Prus Książęcych, co zresztą miało
miejsce od r. 1578—1603, a ucieleśniło się w osobie Jerzego Fryderyka 94 .
Tymczasem Regimentsnottel na to nie przystawał. Władca obejmujący
rządy w Prusach Książęcych miał tutaj zamieszkiwać i prowadzić rządy
osobiście. Miało to wielkie znaczenie dla zachowania odrębności księstwa,
które z jednej strony zagrożone było planem rewindykacji kraju pruskiego
przez zakon krzyżacki, a z drugiej perspektywą pełnej inkorporacji
do Polski. Osoba panującego była niejako gwarantem tak odrębności,
jak i autorytetu księstwa. Pamiętać tutaj należy, iż program stanowy
w XVI w. w Prusach Książęcych był programem dualizmu (książę
i stany) i stanom zależało tylko na ograniczeniu władcy, ale nie na
pozbawieniu go władzy. Rządy osobiste wykluczały możliwość osadzenia
w Prusach przez władcę obcych namiestników, i to było w interesie stanów,
jak również i to, iż miał być zachowany przez władcę ustalony
przez Regimentsnottel rząd stanowy.
92
A. J e g e 1, Geschichte der Landstände in den ehemaligen Fürstentümern
Ansbach-Bayreuth 1500—1533, Archiv für Geschichte und Alterthumskunde von
Oberfranken, Bd. 24, 1909—1911, s. 82.
93
Ibid., s. 97.
94
J. P e t e r s o h n, Fürstenmacht und Ständetum in Preussen während der
Regierung Herzog Georg Friedrichs 1578—1603, Marburger Ostforschungen, Bd. 20,
Würzburg 1963.
171