USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

ków i obowiązkach starostów. Wyodrębnienie tych artykułów w tytule
wydaje się zbyteczne, gdyż pozostają one w cieniu wielkości przepisów
regulujących wszystko, co jest z rządem związane.
»
Art. 1 — Rząd
a — Ustala się na stałe rząd — Radę Naczelną (Regiment, później
nazywany Oberratsstube) w składzie 4 nadradców (vornembste Rahten,
później nazywanych Regimentsräthe lub Oberräthe): ochmistrz (Hoffmeister),
nadburgrabia (oberste Burggraff), kanclerz (Kanzler), nadmarszałek
(Obermarschalck) — o dużej wiedzy, będących indygenami, znającymi
język niemiecki i pochodzących bądź to z hrabiów, bądź też ze
szlachty, dalej 6—8 radców dworskich i sądowych o wielkich walorach
moralnych spośród szlachty miejscowej, a w braku własnych poddanych
także i z obcych, a wśród tych wszystkich winno być co najmniej
2 znawców prawa, dla załatwiania spraw prawnych, i w końcu 4 starostów-indygenów
z najbliżej Królewca położonych starostw, tj. Pokarmina,
Szaków, Rybaków i Tapiewa, którzy mają być powoływani
w związku ze sprawami sądowymi i innymi, szczególnymi, na zaproszenie
książęce.
b — Ewolucja administracji centralnej w latach
1525 —154 2. Nowo zarysowujący się system administracji centralnej
(dworskiej i państwowej), tak obcy systemowi krzyżackiego zarządzania
państwem, staje się zawiązkiem nowej administracji Księstwa Pruskiego,
powstałego w wyniku sekularyzacji zakonu krzyżackiego w r. 1525.
Rok 1525 mimo wysuwanych w literaturze zastrzeżeń (Forstreuter,
Freiwald) stanowi na pewno cezurę w dziejach centralnej administracji
pruskiej, gdyż z jednej strony oznacza ostateczne zerwanie z systemem
centralnej administracji zakonnej, a z drugiej prawne uznanie systemu
administracji centralnej, przyniesionego z Saksonii i Frankonii.
Okres 1525—1542 to lata ukształtowania się rządu kolegialnego
w Prusach Książęcych. Książę rządzi państwem w oparciu o radę, nazywaną
później izbą nadradców (Oberratsstube), której protokoły pod nazwą
„Rat und Abschied" rozpoczynają się z r. 1526 55 . Rada ta zwoływana
jest na życzenie księcia jako organ doradczy i nie jest instytucją działającą
regularnie, jak to wyraźnie wynika z jej protokołów. Nie posiada
ona też żadnego regulaminu, mimo iż książę Albrecht zapewne zamyślał
i o tym, skoro zapraszał w końcu 1525 r. do Prus jednego z najwybitniejszych
ówczesnych prawników, Jana Schwarzenberga, wówczas pozostającego
na dworze margrabiego Ansbachu, Kazimierza, dla uregulowania
spraw natury państwowej. Gdy jednak wyjazd ten nie mógł dojść do
skutku, gdyż Schwarzenberg musiał poddać się operacji kamicy, mar-
55 F. Arndt, Die Oberräte in Preussen, 1525—1640, Elbing 1911, s. 12.
11*
163