USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

W każdym razie błędnie sądził O. Gierke 13 , zresztą na skutek oparcia
się na bałamutnej pracy J. Voigta 14 , że reprezentacja stanowa w Prusach
powstała bez formalnego sprzysiężenia.
Od r. 1440 miały już miejsce tylko zjazdy konfederacji Związku Pruskiego,
na których w zasadzie nie pojawiali się delegaci z Dolnych Prus 15 .
Następnie Związek Pruski wypowiedział posłuszeństwo Zakonowi
i Prusy zostały inkorporowane w r. 1454 do Polski 16 , natomiast w wyniku
traktatu toruńskiego 1466 r. dotychczasowe państwo krzyżackie podzielone
zostało na dwie części: pierwsza — odtąd nazywana Prusami Królewskimi
— została włączona do Polski, druga część — Prusy Krzyżackie
— pozostały tylko jako lenno polskie, ale dalej we władaniu
Krzyżaków.
2. REPREZENTACJA STANOWA W LENNYM PAŃSTWIE KRZYŻACKIM
W L. 1466—1525 >
Zadaniem naszym nie będzie tu analityczne przedstawienie dziejów
stanów Prus Krzyżackich w latach 1466—1525 17 , lecz nakreślenie głównych
linii rozwojowych reprezentacji stanowej w tym okresie, gdyż
kontynuację ich znajdziemy w czasach Księstwa Pruskiego.
Życie stanowe w Prusach Krzyżackich, w wyniku pokoju 1466 r.
odcięte od swych dotychczasowych korzeni, musiało rozwijać się nieomal
od nowa. Zwoływał tu stany władca, a więc w tej części Prus mamy
do czynienia z kontynuacją pierwszej przyczyny powstania reprezentacji
stanowej w Prusach przed r. 1466.
Odmiennie w Prusach Królewskich, tu życie parlamentarne rozwinęło
się z konfederacji Związku Pruskiego, co było dla Europy klasycznym
przykładem powstania reprezentacji stanowej z woli stanów.
Pierwszy raz doszło do sporu stanów z królem z powodu zjazdu
w r. 1471, gdyż król nie zgadzał się na jego odbycie, pozostawiając sobie
inicjatywę powoływania zjazdów stanów 18 . Poniósł tu król porażkę i odtąd
zjazdy odbywały się z woli stanów, aż wreszcie w r. 1526 Zygmunt
13
O. Gierke, op. cit., s. XXII i s. 561.
14
J. Voigt, Darstellung der ständischen Verhältnisse Ost-Preussens vorzüglich
der neuesten Zeit, Königsberg 1822.
15
K. Górski, Państwo Krzyżackie w Prusach, Gdańsk—Bydgoszcz 1946, s. 181.
16
Monografię tego okresu napisał M. Biskup, Zjednoczenie Pomorza Wschodniego
z Polską w połowie XV wieku, Warszawa 1959.
17 Problem ten został opracowany w pracy magisterskiej M. Peplowskiej,
Zjazdy stanów w Prusach Krzyżackich w l. 1466—1525, wykonanej na
seminarium prof, dra Karola Górskiego (pozostaje w maszynopisie).
18
K. Górski, Pierwsze czterdziestolecie Prus Królewskich (1466—1525), Rocznik
Gdański, t. 11: 1937, s. 26; tenże, Rozwój życia stanowego Prus Królewskich
po wojnie trzynastoletniej w latach 1466—1479, Zapiski Historyczne, t. 31: 1966, z. 3.
78