USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

W propozycjach sejmowych 30 książę, powołując się na pismo elektora
brandenburskiego, wskazywał na możliwość uzyskania łaski cesarskiej
i Rzeszy, a więc zniesienia banicji, w zamian za udział w walce przeciw
Turkom. Udział osobisty w wyprawie książę uzależniał jednak od właściwego
zabezpieczenia Prus Książęcych od napadu z zewnątrz, z kolei od
pewności o zawieszeniu banicji przez Rzeszę, następnie od zgody króla
polskiego i wreszcie od ustalenia regencji na okres nieobecności księcia
w kraju. Po odczytaniu propozycji sejmowych biskup sambijski Jerzy
Polentz 31 prosił księcia, aby pozwolił stanom na rozejście się i obrady
w swoich izbach — panowie i radcy w I izbie, szlachta w II, a miasta
w III izbie, i prosił o odpis propozycji książęcych.
Kanclerz w zastępstwie księcia przychylił się do tej prośby, zaznaczając,
iż po zakończeniu obrad winni się wszyscy posłowie powtórnie zjawić
w tym samym miejscu, i wręczył jedną kopię propozycji sejmowych
szlachcie, a drugą miastom 32 .
Szlachta nie była oczywiście zadowolona z ewentualnego osobistego
udziału u boku księcia w wyprawie przeciw Turkom, jak również
z uchwalenia podatku na ten cel. Doszło przeto na początku sejmu do
sporów natury proceduralnej. I izba nie chciała wypowiadać swoich poglądów,
póki nie połączy się z II izbą w celu rozpatrzenia całej sprawy.
Rzecznik I izby, burgrabia Marcin Kannacher, proponował bądź wysłuchanie
głosu po głosie wszystkich posłów, bądź też powołanie wydziału
spośród radców krajowych i dworskich oraz przedstawicieli szlachty
33 . Zaniepokojony był tym, że szlachta chciała obradować oddzielnie.
Natomiast rzecznik II izby, Jerzy von Wittmansdorff, stwierdził, iż
szlachta chce obradować wspólnie z małymi miastami w wydziale. Tym-
30
Ibid., fol. 54—55.
31
Jerzy Polentz, urodzony w Garlitz pod Döbeln w 1478 r., zmarł w Bałdze
28 kwietnia 1550 r. Pochodził ze szlachty miśnieńskiej. Od r. 1496 studiował w Lipsku,
w r. 1498 był bakałarzem, później studiował na uniwersytetach włoskich, gdzie został
licencjatem teologii. Przez krótki czas był tajnym sekretarzem papieża Juliusza II
w Rzymie, później pozostawał w służbie wojskowej cesarza Maksymiliana II. Przy oblężeniu
Padwy zapoznał się z margrabią Albrechtem. W r. 1511, kiedy Albrecht został
wielkim mistrzem, Polentz wstąpił do zakonu krzyżackiego, w r. 1516 był komturem
domowym w Królewcu. Mimo że nie należał do stanu duchownego, został wybrany
w r. 1518 biskupem sambijskim i w początku 1519 r. potwierdzony przez papieża. W latach
1521—1525, w czasie nieobecności Albrechta w Prusach, był regentem. W r. 1523
opowiedział się za luteranizmem. W r. 1525 zrzekł się władzy świeckiej w swojej diecezji
na rzecz księcia. W r. 1525 ożenił się z Katarzyną Truchsess von Wetzhausen, a po
jej śmierci w r. 1527 — z Anną Heydeck. Wiele zdziałał przy organizacji kościoła luterskiego
w Prusach Książęcych poprzez wizytacje, jak również jako współautor ordynacji
krajowych i kościelnych i przy założeniu uniwersytetu (1544). W r. 1546 powołał
sobie do pomocy jako administratora biskupstwa Jana Briessmana. Uczestniczył jeszcze
w ślubie ks. Albrechta z Anną Marią brunszwicką (1550).
120
AB, II, s. 512—513.
32
WAPO, Landtagsacta V/4—1, fol. 59.
33
Ibid., fol. 61.