USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

(1498) nastąpiło za staraniem cesarza Maksymiliana I, aby z kolei stąd
przejść do innych księstw Rzeszy 70 . Recepcja ta nie miała charakteru
czysto formalnego, w każdym z państw ujawniły się własne, rodzime
odrębności w zakresie przyjętej nowej instytucji. W Saksonii ustrój
kolegialny został przyjęty w r. 1499, a w Bawarii w r. 1501 i do około
r. 1550 stał się ogólnie przyjęty w księstwach Rzeszy 71 . Do Prus Zakonnych,
a potem Książęcych, idea systemu kolegialnego przenikała bardzo
silnie, przede wszystkim z Saksonii i Frankonii (księstwa Ansbach i Bayreuth).
Napotykała ona przeszkody, gdyż wpierw musiała powstać administracja
typu dworskiego (co nastąpiło tutaj ostatecznie w r. 1525),
aby była podstawą do powołania kolegium radców. Sam charakter tej
instytucji był w Prusach Książęcych zapewne dobrze znany, skoro na
uniwersytetach ówczesnych, gdzie koncentrowała się myśl prawnicza,
studiowało w 1. 1480—1525 — 470 studentów z Prus 72 . Idea rządu — jako
ciała kolegialnego — nie była jakąś nowością. Niemniej ustanowienie takiego,
a nie innego składu „Oberratsstube" przez Regimentsnottel mogło
być — ale nie musiało być — wzorowane na podobnym dokumencie
z jakiegoś księstwa Rzeszy. W świetle prac Helbiga 73 , Carstena 74 , Gorlitza
75 nie wchodziłaby w rachubę Saksonia, ani Ansbach-Bayreuth
w świetle prac Jegla 76 , skłonni bylibyśmy natomiast szukać jakichś wzorów
w Brandenburgii, zwłaszcza że w Prusach Książęcych, podobnie
jak i w elektoracie brandenburskim, czołową pozycję w rządzie spełnia
ochmistrz krajowy 77 , a poza tym bardzo prawdopodobny autor Regimentsnottel,
dr praw Jan Kreytzen, kończył studia w Wittenberdze. Są
to naturalnie tylko domysły.
Marginalnie należy tu wspomnieć, iż błędnie przyjmował A. Horn 78
utworzony przez Regimentsnottel rząd w liczbie 14—16 osób jako Tajną
70
F. Hartung, Deutsche Verfassungsgeschichte vom 15 Jahrhundert bis zur
Gegenwart, Leipzig—Berlin 1928, 3 Ausgabe, s. 48.
71
Ibid., s. 50—51.
72
K. Forstreuter, Vom Ordensstaat..., s. 98.
73
H. H e 1 b i g, Der Wettinische Ständestaat, Münster—Köln 1955.
74
F. L. Carsten, Princes and Parliaments in Germany from the Fifteenth
to the Eighteenth century, Oxford 1959, rozdz. III. Saxony.
75
W. Goerlitz, Staat und Stände unter den Herzögen Albrecht und Georg
1485—1539, Sächsische Landtagsacten, Bd. 1, Leipzig, Berlin 1928, s. 599.
76
A. J e g e 1, Geschichte der Landslände in den ehemaligen Fürstenthümern
Ansbach-Bayreuth 1500—1533, Archiv für Geschichte und Alterthumskunde von
Oberfranken, Bd. 24, 1909—1911, s. 61—126; tenże, Die Landständische Verfassung
in den ehemaligen Fürstenthümern Ansbach-Bayreuth, Archiv für Geschichte und
Alterthumskunde von Oberfranken 1912, Bd. 25, s. 1—52 i s. 1—108.
77
S. I s a a c s o h n, Geschichte der Preussischen Beamtenthums von Anfang
des 15 Jahrhunderts bis auf die Gegenwart, Bd. 1, Berlin 1874, s. 7.
78
A. Horn, op. cit., s. 93.
167