USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

go w źródłach z tytułem starosty w r. 1548 16 . Często także administratorzy
komornictwa Taplaki noszą tytuł starościński.
Ten podział na starostwa przetrwał tutaj do r. 1752.
c) Komornictwa i „amty" sołtysie:
Niektóre ze starostw dzieliły się jeszcze na komornictwa (Kämmerämter),
a mianowicie: w starostwie Przezmark znajdowało się komornictwo
Dolno 17 , Orzysz należał do starostwa Ryn 18 , Rybaki i Szaki miały
po kilka komornictw 19 .
Nieco inny z nazwy podział administracyjny miało starostwo Wystruć.
Był to prawie wyłącznie okręg chłopski; mało było tu wielkich posiadaczy
ziemskich. Z tych też względów, jak również i ze względu na jego obszar
(było to największe starostwo Prus Książęcych — w r. 1544 liczyło
33 200 włók 20 ), podzielił je książę Albrecht na 13 amtów sołtysich
(Schulzenämter)
21 .
d) Gminy miejskie i wiejskie
W zasadzie jednak najniższą jednostką administracyjną były gminy
miejskie (z radą i ławą), gminy wiejskie z własnym samorządem lub też
bez niego, zależnie na jakim prawie znajdowała się wieś stanowiąca
własność książęcą, i takież same gminy wiejskie będące własnością i podlegające
jurysdykcji szlachty.
4. POTENCJAŁ GOSPODARCZY KSIĘCIA I STANÓW
W PRUSACH KSIĄŻĘCYCH W POŁOWIE XVI W.
Potencjał gospodarczy księcia i stanów w połowie XVI w., a więc
w okresie kiedy wydano Regimentsnottel, można przedstawić, ustalając
artykuł Tadeusza G r y g i e r a, Organizacja władzy naczelnej Prus Książęcych,
Komunikaty Mazursko-Warmińskie, nr 4 (86), Olsztyn 1964, s. 460—486. Stosowana
tam jednak terminologia, polegająca na dosłownym tłumaczeniu nazw urzędów
z języka niemieckiego na jezyk polski, np. „Hauptmann" na „kapitan" — zamiast
starosta, „Hofmeister" na „mistrz dworu" — zamiast ochmistrz, wydaje się nieudana.
16
WAPO, Landtagsacta V/4—3 p. 7/1.
17
HB, s. 26 § 24 i przypis 3.
18 HB, s. 53 i 51: „Ariss gehört gem Rein" i przypis 1.
19
HB, s. 89 i s. 97, nie podano ani nazw, ani ilości komornictw z wyjątkiem
komornictwa Laptau, należącego do starostwa Rybaki.
20
A. Horn, Das Hauptamt Insterburg, Zeitschrift der Altertumsgesellschaft
Insterburg, H. 1, Insterburg 1888, s. 44.
21
P. F r o e 1 i c h, Historische und Kulturhistorische Nachrichten aus den
Rechnungen des Hauptamtes Insterburg in den Jahren 1555 und 1556, Zeitschrift
der Altertumsgesellschaft Insterburg, H. 18, Insterburg 1925, s. 6.
2« 19