USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

W sumie koniunktura zbożowa i wzrost cen na zboże musiały w znacznym
stopniu wpłynąć na taki, a nie inny rozwój gospodarczy Prus
Książęcych w XVI w.
c) Handel zagraniczny jako czynnik określający stopień i tendencją
rozwoju gospodarczego kraju
Nie jest naszym zadaniem przedstawienie całości problematyki handlowej
Prus Książęcych w XVI w. Chodzi jedynie o to, aby na podstawie
rozwoju handlu zobrazować odbudowę gospodarczą kraju po r. 1525,
a także tendencje, które nurtowały w gospodarce ówczesnych Prus Książęcych.
Trzeba tu zaznaczyć, iż okres do r. 1550 posiada niewiele źródeł.
Handel morski miał tu dwa niezmiernie ważne punkty, do których
docierały największe ówczesne statki: Piławę i Kłajpedę. Przez
Piławę szły towary z Sambii (w sensie okręgu), drogą wodną Pregołą,
a także z Litwy Niemnem przez Labiawę, dalej Dejmą, przez Tapiewo
i Królewiec. Również cały handel elbląski szedł przez Piławę 205 , a nie
przez Gdańsk, toteż towary z Prus Książęcych, z Górnych Prus, dostarczane
do Elbląga, przechodziły także przez Piławę. W r. 1582 z ogólnej
liczby 653 statków stojących w porcie Piławy 481 popłynęło do Królewca,
a spośród reszty część popłynęła do Elbląga, a część została w Piławie 206 .
Piława zawdzięcza swoją pozycję utworzeniu się tu w r. 1510 207 przez
mierzeje dogodnej głębiny dla żeglugi. Kłajpeda miała również dogodne
położenie morskie, lecz jej eksport ograniczał się w tym czasie tylko do
towarów z najbliższych okolic miasta. Handel oparty o transport lądowy
był wówczas zbyt drogi.
O rozmiarach handlu obejmującego północną część Prus Książęcych
i związaną z nimi siecią rzeczną Litwę znajdujemy dane w rachunkach
cła tapiewskiego, labiawskiego i kłajpedzkiego, obowiązującego kupców
w XVI wieku.
W XVI w., podobnie jak i w średniowieczu, cały tzw. handel litewski
szedł nie przez Kłajpedę, lecz przez Labiawę, Tapiewo i dalej przez Królewiec
208 . Wyraźnie świadczy o tym porównanie dochodów z cła labiawskiego
i kłajpedzkiego.
Cło w Labiawie 209
1552 r. — 3634 grzywny
1574 r. — 3355 grzywien
205
S. Gierszewski, Statystyka handlu zbożowego Elbląga w latach
1642—1795, Zapiski Historyczne, t. 23: 1957, z. 1—3, s. 158, pisze tam również o tym,
że księgi cła palowego, tzw. portorium płaconego w Elblągu, zachowały się tylko
dla lat 1586—1700.
206 H. Meier, op. cit., s. 216.
207 E. F. Müller, op. cit., s. 474.
208
K. Forstreuter, Die Memel als Handelstrasse Preussens nach Osten,
Kgsbg. 1931, s. 46.
209
Ibid., s. 96.
66