USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

przyjął prof. Karol Górski 85 , należy przyjąć pojęcie „kraju". »-„Kraj"
jest całością geograficzną, społeczną, ekonomiczną, prawną i polityczną,
którą nazywa się w dawnych tekstach zazwyczaj: „le commun pays",
„het ghemeen land". „Kraj" to także sama społeczność — universitas,
communitas hominum, jak to wynika z dawnych tekstów. „Kraj" to
jednak nie tylko terytorium, chociaż jest ono tak samo nazywane. „Kraj"
jest formacją wyższą od korporacji prawnych w ścisłym tego słowa znaczeniu
oraz od stanów, które wchłania. Formacja ta jest bezpośrednio
dziełem unii prawnej i nieustającej stanów, a pośrednio dziełem całości
mieszkańców tego samego terytorium, poddanych panowaniu tego samego
władcy i rządzonych przez tę samą administrację [...] jest to korporatywnie
zorganizowana communitas osób przynależnych do tego samego państwa
terytorialnego« 86 . A więc „Kraj" obejmuje wszystkich mieszkańców,
a nie tylko stany uprzywilejowane. Pojęcie „kraju" wytwarza się
powoli w końcu wieków średnich. „Kraje" zdobywają „karty kraju",
inaczej statuty albo przywileje generalne, stanowiące zawiązek przyszłych
nowożytnych konstytucji, np. Magna Charta Libertatum z r. 1215,
Złota Bulla Andrzeja II (1212), Karta z Kortenberg (1315), brabancka
Joyeuse-Entrée (1356), Złota Bulla Karola IV (1356), układ w Tybindze
z r. 1514 dla Wirtembergii 87 , pacta conventa i artykuły henrycjańskie
(1573).
W statutach tych obok postanowień szczegółowych, gwarantujących
specjalne prawa grupom uprzywilejowanym, znajdujemy też ogólne zasady
dotyczące administracji i sprawowania rządów, a więc bliższe określenie
statutu „kraju" w stosunku do władcy, czyli odnajdujemy tu
pierwsze przejawy tego, co stało się z czasem poczuciem narodowym,
a co już w brabanckiej Joyeuse Entrée wyraziło się w artykule, iż „kraje"
i „stany" są stróżami integralności terytorium.
W statutach kraju są następujące przepisy:
1) O nienaruszalności i niepodzielności terytorium.
2) O ograniczeniu władcy w polityce zagranicznej (nie wolno mu
w ogóle wypowiadać wojny, nie wolno mu zawierać przymierzy bez
zgody „kraju").
3) O indygenacie w nominacjach na urzędy.
Trzeba w tym miejscu podkreślić zdanie E. Loussa, który stwierdza,
iż wykluczanie cudzoziemców przy obsadzaniu u r z ę -
85
K. Górski, Problematyka dziejowa Prus Królewskich, Zapiski Historyczne,
t. 28: 1963, z. 2, s. 160.
86
E. L o u s s e, Le pays dans l'ancien droit, Fédération archéologique et historique
de Belgique, XXXI session, Congrès de Namur 1938, Annales fasc. IV, Namur
1939, s. 250—265 (miałem możność korzystania z tłumaczenia tej pracy prof. Karola
Górskiego).
87
F. L. Carsten, Princes and Parliaments..., s. 11—13.
195