USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

potrzeb bytowych ówczesnego człowieka. Klimat nie sprzyjał tu rolnictwu,
tak jak np. w Polsce czy księstwach południowoniemieckich (Wirtembergia,
Hesja), gdzie okres wegetacji roślin jest dłuższy, ale korzystny
był dla hodowli (gospodarka łąkowa). Z bogactw naturalnych występowały
jedynie: bursztyn, ruda darniowa, surowce budowlane, drewno, gdy
tymczasem np. Saksonia obfitowała w duże złoża srebra. W oparciu
o zasób dóbr użyczanych przez przyrodę w Prusach Książęcych rozwinęła
się głównie gospodarka rolna (hodowla, rolnictwo) oraz gospodarka
leśno-rybacko-zbieracka. Częściowo prowadzono również handel morski
zbożem, drzewem czy bursztynem, brak kruszców wymagał bowiem zdobywania
pieniędzy poprzez handel z innymi krajami.
Prusy Książęce nie należały więc do krajów bogatych. Środowisko
geograficzne w pewnym stopniu wpływało tu, jak widać, na rozwój gospodarczy
księstwa, a ten dalej już zdecydowanie na jego rozwój społeczny.
2. LICZBA LUDNOŚCI
Liczbę ludności Prus Książęcych ustala Srokowski 2 na około 180 000
dla r. 1525. Ten szacunkowy wynik ma swoje źródło w spisie wszystkich
mężczyzn zdolnych do noszenia broni (Musterung) z r. 1506. Wynik spisu
podawał 17 873 osoby zdolne do noszenia broni. Przyjmując dalej za
L. Weberem 3 , iż tylko co drugi mężczyzna był zdolny do służby wojskowej,
a rodzina liczyła przeciętnie 5 osób, otrzymujemy wynik 180 tys. 4
osób na badanym terenie 5 . Liczba zdolnych do służby wojskowej wynosiłaby
10% ogółu ludności, co zdaniem L. Webera stanowi najwyższą
cyfrę, jaką może wystawić jakikolwiek naród. Przyrost naturalny w następnych
latach był w pewnej mierze równoważony sporą liczbą zgonów
w czasie wojny z Polską w 1. 1519—1521, stąd liczbę około 180 000 przyjmiemy
za L. Weberem dla r. 1525.
2
S. Srokowski, Prusy Wschodnie. Studium geograficzne, gospodarcze
i społeczne, Gdańsk 1945, s. 113.
3
L. Weber, Preussen vor 500 Jahren, Danzig 1878, s. 118
4
S. Srokowski, Ludność Prus Wschodnich, Warszawa 1937, odbitka z Belony,
R. 19, z. 1, s. 34.
5 W Polsce w XVI w. zamieszkiwała według oszacowania A. Wyczańskiego,
Próba oszacowania obrotu żytem w Polsce XVI w., Kwart. Hist. Kult. Mater., R. 9,
Warszawa 1961, s. 26, następująca liczba ludności:
Prowincje
Ludność wiejska
Ludność miejska
Razem
Małopolska
Mazowsze
Wielkopolska
Prusy Królewskie
•
501 752
626 627
678 320
188 809
171 484
63 816
170 720
108 494
674 036
589 443
849 040
297 303
Razem
1894 608
5 15 314
2 409 822
15