USTAWA O RZĄDZIE (REGIMENTSNOTTEL) PRUS KSIĄŻĘCYCH ...

Stary ogłosił swój statut, w którym zamienił zjazdy rady pruskiej i przedstawicieli
miast i szlachty na sejmik generalny, oparty na wzorach
Korony 19 . Obradami sejmiku generalnego kierował prezes ziem pruskich;
był nim zazwyczaj biskup warmiński lub czasem biskup chełmiński 20 .
a) Zakon a stany 1466—1498
Krzyżacy w swym zmniejszonym państwie mieli znów szanse odbudowy
swej silnej władzy. Stany wszak były teraz znacznie słabsze.
Stan szlachecki w istocie dopiero się tu teraz krystalizował w związku
z osiedlaniem się licznych zaciężnych, wynagradzanych ziemią za służbę
wojskową w okresie wojny 13-letniej, natomiast spośród miast na dobre
liczył się tylko Królewiec.
I rzeczywiście polityka wielkich mistrzów, idąc z jednej strony w kierunku
zerwania z Polską, z drugiej szła w kierunku, uniezależnienia się
od stanów. Posiadanie inicjatywy zwoływania stanów, inaczej niż w Prusach
Królewskich, mogło im to ułatwić, a więc mogli po prostu nie zwoływać
zjazdów stanów i tym samym wykluczyć je z życia politycznego.
Jednakże wielcy mistrzowie nie byli w stanie obywać się bez nich
ze względu na:
1. ukształtowany już zwyczaj, iż w ważniejszych sprawach, dotyczących
całego kraju, należy się pytać o zdanie stanów;
2. potrzeby pieniężne.
To pierwsze wystąpiło już w samym dokumencie traktatu toruńskiego,
który to w imieniu stanów Prus Krzyżackich opieczętowali ze szlachty
m. in.: Schertwitz, Lako, Perbandt, Waissel, Lesgewang, Sparwein,
z miast — m. in. przedstawiciele Królewca, Bartoszyc, Welawy, Kętrzyna,
Frydlądu 21 . Później natomiast w zwoływaniu zjazdów dla rozpatrzenia
takich spraw, jak uregulowanie sporów granicznych z Prusami Królewskimi,
poprawienie monety, wydawanie ordynacji odnośnie zbiegostwa
chłopów i czeladzi itp.
To drugie wystąpiło w uchwalaniu podatków przez stany, głównie na
opłacenie roszczeń zaciężnych, przy czym stany otrzymywały rewersy,
iż podatek jest dobrowolny, jak o tym świadczą rewersy z 25 lipca 1467,
29 września 1467, 18 października 1468, 28 października 1468 i 25 stycznia
1471 r. 22 , chociaż były też wypadki nieuwzględnienia żądań wielkiego
mistrza w latach 1479 23 i 1490 24 .
19 ASPK, t. 1, Wstęp s. VIII.
20
J. Gerlach, Grudziądz miejscem obrad sejmiku generalnego Prus Królewskich
(1454—1772), Rocznik Grudziądzki, 3: 1963, s. 26—27.
21
E. Weise, Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preussen im
15 Jahrhundert (1438—1467), Bd. 2, Marburg 1955, s. 266 i n., s. 286 i n.
22
ASP, Bd. 5 (Rückblick), s. 428.
23
Ibid., s. 370—371, nr 118 i 119.
24
Ibid., s. 411, nr 410.
79