EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

P. 125
lagere inkomenscategorieën bevinden (Deleeck,
2001; FOD Sociale Zekerheid, 2006a).
De kerntaak van de sociale zekerheid is, volgens
Herman Deleeck, de burgers behoeden voor
inkomensverlies wanneer er zich sociale risico’s
voordoen. Hiermee bedoelt hij (1993; 2001)
dat deze organisatie bescherming moet bieden
tegen pensionering, werkloosheid, ziekte en/of
ongeval. Daarnaast heeft zij ook een inkomensaanvullende
functie. Door gezinsomstandigheden
(kinderlast, gezinslid met functiebeperking)
of sociale risico’s (ziekte) kunnen gezinnen aanspraak
maken op financiële extra’s (Van Haegendoren,
1995).
In de meeste Europese landen kan het sociale
zekerheidsstelsel herleid worden tot twee grote
ideaaltypen: het Bismarckiaans of het Beveridgiaans
systeem, genoemd naar de (vermeende)
grondleggers. In het systeem ‘Bismarck’ krijgt
de werknemer die geen inkomen uit arbeid meer
heeft een vervangingsinkomen om dezelfde
levensstandaard te kunnen behouden. Om dit
systeem te bekostigen, moet de werknemer tijdens
zijn actieve jaren een bijdrage aan de staat
betalen. In de filosofie van Beveridge kan elke
burger genieten van bestaanszekerheid en niet
enkel de werknemers (Deleeck, 2001; FOD
Sociale Zekerheid, 2006b; Marquet & Plaideau,
2004).
In de Belgische sociale zekerheid zien we de
ideeën van beide grondleggers terugkomen. Een
Bismarckiaans element is bijvoorbeeld dat de
hoogte van de pensioenuitkering gekoppeld is
aan de (duur van de) loopbaan en het inkomen
van de persoon. Er is eveneens een Beveridgeinslag
merkbaar. De terugbetaling van ziekenhuiskosten
voor iedereen is hier een voorbeeld
van (Cantillon, 1999a; FOD Sociale Zekerheid,
2006b; Marquet & Plaideau, 2004).
Ons sociaal zekerheidsstelsel is ontstaan in de
marge van de opkomende industrialisering. Het
hoofddoel was eerder gericht op de verbetering
van de werk- en leefomstandigheden en het
S C È N E I I I Een panoramische blik gezinnen en overheid
BISMARCK was een Pruisische kanselier die op
het eind van de 19de eeuw leefde. Hij introduceerde
als één van de eerste staatshoofden in Europa een
vorm van sociale verzekering. Er was evenwel een
beperking: enkel de werkende bevolking kon aanspraak
maken op deze inkomensgarantie. Pensioenen
werden gefinancierd door werknemers en
werkgevers die een bijdrage betaalden aan de
staat. De uitkering was gekoppeld aan het loon
zodat de levensstandaard van de werknemer gegarandeerd
kon blijven indien een bepaald risico zich
voordeed.
LORD BEVERIDGE vond dat heel de bevolking recht
had op bestaanszekerheid. Deze Britse econoom,
die voor de Eerste Wereldoorlog moet gesitueerd
worden, pleitte voor eenzelfde forfaitaire uitkering
voor elke burger. Deze werd toegekend bij werkloosheid,
ziekte en pensionering.
BRONNEN Deleeck, 2001; FOD Sociale Zekerheid, 2006b.
welvaartsniveau van de arbeiders dan om het
gezin te beschermen. Soms hadden de genomen
maatregelen als bijkomstigheid een positieve
uitwerking op gezinsvlak. De organisatie van
arbeid wijzigde door de industriële revoluties op
het einde van de 18de en 19de eeuw. Mannen,
vrouwen en kinderen werkten niet meer thuis,
maar verplaatsten zich elke dag naar een
fabriek. De omschakeling van een agrarische
naar een industriële samenleving zorgde ervoor
dat veel mensen in de stad, dicht bij de fabrieken,
gingen wonen. De arbeidersklasse was
geboren. De overheid zag dat de arbeiders sociale
problemen kenden en in armoede leefden,
maar reageerde amper. Het was wachten tot de
Waalse arbeidersopstanden in 1886 tot ook zij
rechten kregen. Er kwamen wetten die betrekking
hadden op de arbeidsvoorwaarden, arbeidsverhoudingen
en sociale verzekering. Deze sociale
verzekering was echter niet verplicht 1 zoals in
Duitsland of Engeland en werd voornamelijk
vanuit het privé-initiatief aangemoedigd. Hier-