EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

P. 183
Meer dan driehonderd jaar geleden had Rousseau
het al over werkovervloed en contracten
als voorwaarden voor maatschappelijke integratie
en we weten wat het liberale denken, dat
vandaag in alle programma’s van om het even
welke partij onuitroeibaar is, aan hem te danken
heeft wanneer het gaat om het zoeken naar een
remedie tegen armoede 62 .
Waarom willen we echter jong lijken terwijl
ouderdom en ervaring respect afdwingen? Zou
het echte probleem liggen bij de eerbiedwaardige
instellingen die geen wijsheid meer kunnen putten
uit hun verleden, wijsheid dat als gids dient
voor de toekomst van onze kinderen? De maatschappelijke
bijstand bekommerde zich, afhankelijk
van de periode, soms met meer, soms met
minder aandacht en gezond verstand om de
gezinnen. Is de maatschappelijke bijstand echter
in staat om, net zoals enkele senioren nog doen,
de tv uit te zetten, zich neer te zetten op een
bank, de horizon te bekijken om oude, goede of
minder goede herinneringen te doen herleven,
om stil te bedenken te midden van kindergelach
dat morgen uiteindelijk nog beter kan zijn dan
gisteren? Wil de maatschappelijke bijstand denken
aan de gezinnen, of beter nog, ze idealiseren?
Om het met de woorden van Jacques Brel
te zeggen: “De zilveren pendel, die ja zegt, die
nee zegt en die op ons wacht en die ook zegt
dat de ouderen niet meer spreken.” Nochtans
weten de ouderen, ook al dreigen ze daardoor
voor ouderwets door te gaan, dat de familiale
relaties, in de gegeven familie of in de geïdealiseerde
familie, de relaties zijn die personen het
diepst tekenen en die de eerste sociale band, of
het eerste sociale gemis van iedereen vormen.
S C È N E I I I Inzoomen op gezinnen en de overheid
Gezin en het recht
op maatschappelijke bijstand
Artikel 57 van de wet van 8 juli 1976 draagt
discrete sporen van de familiale zorg van de
sociale bijstand door te stellen dat “het openbaar
centrum voor maatschappelijk welzijn tot taak
heeft aan personen en gezinnen de dienstverlening
te verzekeren waartoe de gemeenschap
gehouden is”. Artikel 47 legt de maatschappelijke
werker op “de personen en gezinnen te
helpen bij het opheffen of verbeteren van de
noodsituaties waarin zij zich bevinden”. Het
lezen van deze tekst maakt ons niet veel wijzer,
maar deze twee zinspelingen geven aan dat
ondanks de bereidheid om de maatschappelijke
bijstand zoveel mogelijk te individualiseren,
de wet in 1976 niet volledig vergeten is dat
armoede of onzekerheid, net als rijkdom trouwens,
allereerst een gezinsaangelegenheid is.
Voorts wordt in de organieke wet betreffende de
OCMW’s alleen impliciet rekening gehouden
met het gezin. Er is de vermelding van onderhoudsplichtigen,
naar wie de aanvragers van
maatschappelijke bijstand kunnen worden doorverwezen
vóór financiële hulp wordt toegekend,
of tot wie het OCMW zich zelf kan richten na
iemand te hebben geholpen 63 . De onderhoudsplichtigen
bij wie geld kan worden teruggeëist,
zijn zij die als dusdanig worden aangewezen
door het Burgerlijk Wetboek. Na een snelle blik
op de relevante bepalingen blijkt dat het gaat om
naaste familieleden: vader en moeder, echtgenoot
of ex-echtgenoot, meer algemeen voorouders
en nakomelingen, met inbegrip van
adoptieouders, stiefouders en -kinderen, biologische
vader 64 . Napoleon en zijn juristen waren
niet van mening dat broers en zussen onderling
onderhoudsplichtig zijn. Dat gold nog minder
voor ooms, tantes, neven en nichten of neven
vanaf de vierde graad. Dit is onder meer voor
Afrikanen erg verbazingwekkend, maar in de