EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

P. 180
van de huishouding. Sindsdien gebruiken steeds
meer wettelijke bepalingen niet meer het juridische
gegeven van het huwelijk maar het ruimere
feitelijke gegeven van de paarvorming als regelmaatstaf,
bv. in verband met partnergeweld 52 of
nog in verband met successierechten tussen
paren 53 . Door een beroep op leerstukken als het
discriminatieverbod (ten opzichte van gehuwden
en wettelijke samenwoners) of de toepassing
per analogie (van bepalingen in verband
met huwelijk en wettelijke samenwoning) wordt
de bescherming voor buitenhuwelijkse paren
gestaag uitgebreid 54 . Naargelang de omstandigheden
bleef deze bescherming niet beperkt tot
paren die zoals gehuwde paren als man en
vrouw samenleefden, maar werd zij ook uitgebreid
tot aseksuele of andersseksuele (homoseksuele,
polygame,…) relatievormen. Het zou
wenselijk zijn een meer coherent basispakket
van rechten en plichten automatisch van toepassing
te verklaren op feitelijke samenwoners –
eventueel met een mogelijkheid om van deze
bescherming gedeeltelijk af te zien. De wetgever
moet dan wel zoeken naar een rechtszeker
beoordelingscriterium voor het bestaan van een
paar.
(b) Door de incoherente bescherming van buitenhuwelijkse
paren ontstond de behoefte om
voor hen toch in een geïnstitutionaliseerde regeling
te voorzien. Logischerwijze had deze
bescherming kunnen worden beperkt tot paren
die niet mochten huwen – voor anderen stond
het huwelijk immers open. De wetgever heeft met
de wettelijke samenwoning echter een instelling
tot stand gebracht waarvan het hoogst onduidelijk
is welk beleid hij ermee wil voeren 55 . De wettelijke
samenwoning is duidelijk gegroeid vanuit
de idee een quasi- of semi-huwelijk voor homoparen
te creëren. Onder verwijzing naar zijn
schroom om te peilen naar de seksuele aard
van de relatie, heeft de wetgever uiteindelijk
een aseksueel beschermingsstatuut tot stand
gebracht. Dit staat niet enkel open voor alle
F A M I L I E S I N B E W E G I N G
soorten ‘seksuele’ paren, maar ook personen
met een zuiver familiale, vriendschappelijke,…
relatie. Vanuit dat opzicht is het bevreemdend
dat de bescherming beperkt blijft tot tweerelaties
en bv. niet van toepassing is op de samenwoning
tussen drie meerderjarige broers en
zusters of nog tien kloosterlingen. Het ruime toepassingsgebied
van de bescherming verklaart
mijns inziens ook waarom de geboden bescherming
zeer algemeen blijft. De wettelijke samenwoning
(tussen niet-incestueuze paren) wordt
op steeds meer plaatsen in onze wetgeving
gelijkgeschakeld met het huwelijk. Daaruit blijkt
dat de instelling geen toekomst heeft. Het huwelijk
is immers opengesteld voor paren van gelijk
geslacht. Het huwelijk is voor alle paren vrijblijvender
geworden, zodat ook paren van ongelijk
geslacht nog weinig reden hebben om te vluchten
in een wettelijke samenwoning (wat ook niet
steeds wenselijk is).
(c) Juridisch heeft het huwelijk zijn monopolie
als relatierechtelijke instelling verloren na de
afkoppeling van de afstammingsrechtelijke functie
ervan. Zoals vermeld, grijpen steeds meer
regels terug naar het feitelijke bestaan van een
relatie als maatstaf veeleer dan het juridische
bestaan van een huwelijk. De opeenvolgende
liberale ontwikkelingen hebben verdergaand tot
gevolg dat personen (economisch) onafhankelijk
worden van om het even welke relatie. Dit
‘emanciperende’ liberalisme heeft ook als
gevolg dat staats- of familiale interventie in verband
met het huwelijk steeds minder wordt aanvaard:
de regels over aangaan, inhoud en einde
van het huwelijk worden almaar minder stringent
56 . Vooral vermeldenswaard is de versoepeling
van de grondvoorwaarden van het huwelijk,
via welke oorspronkelijk de voortplanting binnen
stabiele koppels werd gewaarborgd. Door de
afkoppeling van de afstammingsrechtelijke functie
van het huwelijk, is de grondvoorwaarde
dat aanstaande echtgenoten van verschillend
geslacht moeten zijn, in 2003 vervallen 57 . Een