EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

P. 56
punt van winterse eenzaamheid. Juist dan kan
de kloof tussen feit en fictie erg groot zijn. Dat
dubbel kerstgevoel wordt, niet toevallig, vooral
vertolkt door verweduwden, gescheidenen en
alleenstaanden. Juist zij missen het samengezin,
een gemis dat er niet zou zijn als het
samen-gezin niet de maatschappelijke norm
was! Het voorbeeld geeft goed aan hoezeer het
som- en het samen-gezin siamees op elkaar
inhaken, soms constructief, soms destructief.
Met haast schaamteloze gedrevenheid zoeken
duizenden genealogen hun gezinsverleden op in
verborgen archieven en registreren ze fier hun
bevindingen voor het nageslacht. In alle gezinnen
hangen foto’s van het gezinsleven en van de
gezinsleden en dat als permanente herdenking
van het (gezins)verleden. Sommige gezinnen
zijn musea van gezinsportretten en familiealbums,
tijdloze plaatsen waar het verleden gedurig
werd gememoreerd. Daar hangen ook de
doden: wie ooit gezinslid was, blijft dat (op de
vraag “kan iemand die overleden is nog altijd
als een gezinslid worden beschouwd?” antwoordde
65 % van eerstejaarsstudenten van de
K.U.Leuven bevestigend in 2002 46 ). Foto’s van
familieleden worden meegenomen naar de
werkvloer; het gezin zit in de gereedschapskist
en tussen dossiers. En in toenemende mate figureren
pasgeborenen als screensaver. Dat alles
wijst erop hoezeer de gezinsruimte en de
gezinstijd – meer en meer aangeduid met de
term kwaliteitstijd – worden gekoesterd en
beveiligd. Hieraan ontlenen veel mensen (niet
alleen vrouwen!) een deel (soms een groot
deel) van hun erkenning en waardering. Het
samen-gezin zorgt voor speciale aandacht,
aparte bewondering, geïndividualiseerd respect.
Hier klopt het hart van het samen-gezin.
Nu en dan worden enkele aspecten van het
samen-gezin in de mate van het mogelijke toch
verstatistiekt en de resultaten daarvan zijn sociologisch
leerrijk en politiek relevant. Een recent
onderzoek in de VSA leert dat drie op vier man-
F A M I L I E S I N B E W E G I N G
nelijke respondenten liever een saaie job heeft
die toelaat om voor de kinderen te zorgen dan
een job vol promotiekansen, maar zonder voldoende
tijd om voor de kinderen te zorgen 47 .
Een andere studie wijst uit dat één op twee
vaders vrijwillig de werkweek inkort om meer
opvoedingstijd te hebben en één op vijf zou om
die reden een promotie weigeren 48 . Het is duidelijk:
het verstatistiekte som-gezin onthult maar
een deel van de gezinsrealiteit en het samengezin
is geen bijkomstig symbool van emotionele,
nostalgische warhoofden.
Historische situering
In de vroegmoderne tijd waren er geen gezinsbeelden,
geen gezinsscènes, geen gezinssymbolen,
geen aparte familie- of gezinstijd 49 . De
private gezinswereld viel samen met de publieke
gemeenschapswereld. Het gezin was open (letterlijk
en figuurlijk) en functioneerde in een
gesloten samenleving; bij wijze van spreken zou
men kunnen zeggen dat het hedendaagse gezin
gesloten is, maar functioneert in een open
samenleving. Sprekend in dat verband is dat het
begrip ‘gezin’ in de vroegmoderne tijd betrekking
had op alle huishoudleden, zowel verwanten
als niet-verwanten (het Middelnederlandse
ghesinde betekende reisgezelschap, hofhouding,
gevolg; Huisghesinde duidde op alle
bedienden die met iemand samenwoonden).
Het is pas vanaf het midden van de 19de eeuw
dat die notie werd verengd tot het kerngezin, in
een latere fase zelfs tot de ouder-kindrelatie
(een sprekend voorbeeld: op de vraag “Greta
en Patrick zijn dertigers die reeds drie jaar
ongehuwd samenwonen. Ze hebben geen kinderen.
Vormen zij een gezin?” antwoordde
maar 66 % van eerstejaarsstudenten van de
K.U.Leuven bevestigend in 2002 50 ).
In de vroegmoderne tijd was huwelijkssluiting
en gezinsvorming niet affectief, maar economisch
gemotiveerd: men kon (tenminste indien