EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

P. 240
de beperkte loondispersie in België. Vergeleken
met veel andere landen is in België de afstand
tussen de lage en de hoge lonen nog vrij gering
en werken er relatief weinig mensen voor lage
lonen. Zelfs waar alleen de vader – of de moeder
– werkt, verdient deze bijna altijd voldoende
om het gezin boven de armoedelijn te houden.
Wie krijgt er kinderen?
Een andere belangrijke factor bij de verklaring
van armoede bij gezinnen met kinderen, naast
de kinderbijslagen en de indirecte kosten, is de
sociaal-economische verdeling van kinderlast
en -vreugde, oftewel: wie krijgt er kinderen en
hoeveel? In het verleden was de beheersing van
het kinderaantal moeilijk en onzeker en was een
hoog kinderaantal inderdaad een risico (zoals
een lange levensduur dat nu nog is). Met het
veralgemeende gebruik van gemakkelijk te
gebruiken en betrouwbare voorbehoedsmiddelen
kunnen we er vanuit gaan dat voor de grote
meerderheid van de koppels het gerealiseerde
aantal kinderen de kinderwens niet overtreft.
Daarmee is de sociaal-economische verdeling
van de kinderrijkdom ook veranderd. Vroeger
volgde deze een zogenaamde U-curve: zowel de
armen als de rijken hadden veel kinderen (de
rijken omdat zij zich dit konden veroorloven, de
armen om andere redenen), terwijl de middenklasse
het aantal kinderen beperkte. Nu is de
linkse helft van deze curve weggevallen. Gezinnen
met veel kinderen komen vooral onder welgestelden
voor, waar ofwel de man zoveel
verdient dat de vrouw thuis kan blijven, ofwel de
inkomsten van de vrouw voldoende hoog zijn
om de kinderopvang te bekostigen – en daarna
genoeg over te houden om werken interessant te
maken. (Volgens sommigen moeten we hier ook
personen tewerkgesteld in het onderwijs bijrekenen,
die vanwege hun lange vakanties en gunstige
werktijden beter in staat zouden zijn om
werk en kinderzorg te combineren.) De gezin-
F A M I L I E S I N B E W E G I N G
nen met lage inkomens zouden echter minder
kinderen krijgen dan gezinnen in dezelfde relatieve
positie vijftig of zeventig jaar geleden. Men
zou kunnen zeggen dat, vergeleken met vroeger,
de minder gesitueerden de kinderrijkdom hebben
verruild tegen een bovenminimaal niveau
van materiële welstand. (Of deze keuze hun
algemeen levensgeluk vergroot is een boeiende,
maar moeilijk te beantwoorden vraag. De schrijver
van het liedje zou deze alvast beantwoorden
met “nee”. De regel die voorafgaat aan de hierboven
geciteerde regel luidt immers: “Zou het
geluk verminderen waar de last vergroot?”)
Verschuiving in de balans
tussen kosten en baten van kinderen
De vermindering van het aantal kinderen bij
minder welgestelde gezinnen hangt wellicht ook
samen met een andere evolutie, waarin, in termen
van de materiële levensstandaard, de verhouding
tussen kosten en opbrengsten van
kinderen in ongunstige zin is verschoven. In het
begin van de vorige eeuw bestonden de kosten
van kinderen voornamelijk uit voeding en kleding.
Vanaf vrij vroege leeftijd konden zij al
gaan werken en aldus bijdragen aan het gezinsbudget.
We kunnen aannemen dat zij een groot
deel, zo niet alles, van hun loon afdroegen aan
hun ouders. Totdat de kinderen trouwden en een
eigen huishouden opzetten, zal hun aanwezigheid
de levensstandaard van het ouderlijk huishouden
sterk hebben verhoogd.
Dit alles geldt nu niet meer. Kinderen moeten
langer studeren, wat voor de ouders hogere
kosten gedurende een langere periode met zich
meebrengt. Hoewel de leeftijd van een eerste
huwelijk, na een lange periode waarin deze
trendmatig daalde, de laatste jaren weer is
gestegen, lijkt het redelijk om aan te nemen dat
kinderen hun ouderlijk huis eerder verlaten dan
zeg honderd jaar geleden het geval was. En ten
slotte is het wellicht eerder de uitzondering dan