EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

P. 37
gen heeft een nieuw statuut van de vrouw te creëren.
Dit statuut is evenwaardiger, onafhankelijker
en vrijer: vrij om hogere studies te volgen
dankzij de verspreiding van culturele modellen
die aanzetten tot de erkenning van de gelijkheid
van jongens en meisjes, vrij om zich kandidaat
te stellen op de arbeidsmarkt en om te concurreren
met mannen om economische onafhankelijkheid
te verwerven, vrij om te beslissen een
koppel te vormen via de klassieke instelling van
het huwelijk of de voorkeur te geven aan minder
gereglementeerde vormen zoals het samenwonen,
vrij om, dankzij de betere toegang tot
moderne contraceptiva, te beslissen al dan niet
kinderen te krijgen. Het is net de manier waarop
deze vrijheid werd verkregen die ons kan helpen
om deze soms zo verschillende demografische
evoluties beter te begrijpen.
Hervé Le Bras onderscheidt drie vrouwelijke
activiteitsmodellen: het eerste historisch en universeel
verspreide model waarbij de vrouw
enkel werkt in de periode voor het huwelijk of
het moederschap, waardoor de beroepsactiviteit
alleen hoog is tussen 15 en 19 jaar (of 24 jaar),
het tweede model waarbij de vrouw na haar studies
een beroep uitoefent, haar loopbaan onderbreekt
bij de geboorte van haar eerste kind en
opnieuw professioneel aan de slag gaat vanaf de
leeftijd van 35 wanneer de kinderen groot zijn
(werkcurve met twee uitstulpingen) en tot slot
het derde model waarbij de beroepsactiviteit los
staat van het huwelijk en het hebben van kinderen
en waarbij de beroepscurve van de vrouwen
zo goed als samenvalt met die van de mannen.
In West-Europa vinden we deze drie modellen
terug. De West-Europese landen evolueerden
ook snel van het ene naar het andere model. In
1960 had het eerste model bijna overal de overhand,
de activiteitsgraad was wel hoger in de
noordelijke landen dan in de zuidelijke landen.
Tegen 1970 evolueerden bijna alle landen naar
het tweede model, maar van de Europese lidstaten
viel alleen Denemarken, waar vrouwen bijna
S C È N E I Inzoomen op demografische thema’s
even actief waren als mannen, onder het derde
model. Alles wijst er dus op dat de verschillende
situatie van vrouwen binnen hun gezin, hun
familie en hun naaste omgeving het verschil in
deze activiteitsgraden verklaart en daarmee ook
het verschil in vruchtbaarheidscijfer 9 .
In dit analysestadium zouden we best tevreden
kunnen zijn en kunnen beslissen het onderzoek
naar de oorzaken stop te zetten. We kunnen echter
ook beslissen verder te kijken, zoals Hervé
Le Bras, door ons vragen te stellen bij de redenen
die vrouwen voor het ene of andere activiteitsmodel
deden opteren. Daartoe bekeek hij
andere variabelen, zoals de graad van afhankelijkheid
ten opzichte van de familie. Hoe groter
deze afhankelijkheid, zoals in de zuidelijke Europese
landen waar personen sterk afhankelijk
zijn van het familiaal netwerk, hoe sterker het
vruchtbaarheidscijfer gaat dalen. Het vruchtbaarheidscijfer
heeft daarentegen de neiging te
stijgen waar jongeren opgenomen worden in een
ruimer en minder bindend verenigingsleven.
Wat we moeten onthouden uit de voorgaande
uiteenzetting is dat verbanden tussen fenomenen
zelden eenvoudig en rechtstreeks te interpreteren
zijn. We moeten kijken naar tussenliggende
en voorafgaande variabelen om de betekenis
ervan te vatten. We moeten ook onthouden dat
een verband altijd in contexten met meerdere
dimensies ontstaat die talrijke fenomenen van
wederzijdse interactie en onderlinge afhankelijkheid
vertegenwoordigen tussen alle aanwezige
systeemelementen. In de zuidelijke landen
bijvoorbeeld, kan het streven naar gelijkheid via
de uitoefening van een beroep verlopen. Deze
beroepsactiviteit kan in conflict treden met het
moederschap als dit moederschap de vrouw
naar een ondergeschikte rol verwijst, wat het
lage vruchtbaarheidscijfer verklaart. In de noordelijke
landen, waar gelijkheid op arbeidsniveau
bijna overal een feit is, vormt het hebben van
kinderen echter geen obstakel meer voor de uit-