EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

P. 218
geven. Het geldt eveneens voor de zorg voor
jongeren en ten slotte zeker ook voor de zorg
voor zorgbehoevende ouderen.
Het terugschroeven van de residentiële zorg gaat
gepaard met de uitbouw van de professionele
thuiszorg. Het is precies in deze ‘paradigmawissel’
dat er lacunes ontstaan én opportuniteiten
om nieuwe initiatieven te ontwikkelen.
Desinstitutionalisering, normalisering en empoweren
leiden niet noodzakelijk tot een geringere
vraag naar zorgprofessionals, wel naar een verschuiving
in de aard van de noodzakelijke deskundigheid.
Nemen we het voorbeeld van de
ouderenzorg. Op het niveau van de beroepen is
er meer werk voor thuisverpleegkundigen, voor
gezinshelpers, voor huishoudelijke hulp in het
algemeen en voor poetshulp in het bijzonder. Op
het niveau van de voorzieningen ontstaat er een
grotere vraag naar ambulante diensten van
thuiszorg, gezinshulp en poetshulp én naar tussenvormen
(semi-residentiële voorzieningen):
dagbestedingcentra en respijtzorgvoorzieningen
allerhande.
De beschikbaarheid
van de mantelzorger
Naarmate de afbouw van de residentiële voorzieningen
sneller gaat dan de uitbouw van de
thuiszorg, rijzen er (lokale) ongedekte zorgnoden.
Dit zijn de lacunes waarnaar hierboven
werd verwezen. Er openen zich tegelijkertijd
‘windows of opportunities’. In dit geval gaat het
over de ruimte die ontstaat om zorgactiviteiten,
die tot dan toe steeds in de schaduw stonden
van het professionele werk, extra te gaan benoemen
en om zich af te vragen of deze activiteiten
enige ondersteuning van de overheden behoren
te krijgen.
Dit is de ruimte waarin de ‘mantelzorger’ en
haar ondersteunende mantelzorgorganisaties
vorm krijgen, waarin gemeentelijke en provinciale
mantelzorgpremies het licht zien en waarin
F A M I L I E S I N B E W E G I N G
de reglementering voor de PAB’s wordt uitgewerkt.
Dit is ook de ruimte waarin de initiatiefnemers
van de Vlaamse Zorgverzekering het als
vanzelfsprekend hebben ervaren om te voorzien
in een tegemoetkoming voor beroepsmatige
zorg én voor mantelzorg.
Kwatongen beweren dat de paradigmawissel
hoofdzakelijk is geïnspireerd op budgettaire
overwegingen. De thuiszorg zou goedkoper zijn
voor de overheid en duurder voor de cliënt; bij
residentiële zorg zou het omgekeerde opgaan.
De overheid zou betaalde zorg inruilen voor
onbetaalde zorg, verleend door het sociale netwerk.
Deze stelling is vooralsnog niet onomstotelijk
bewezen. Probleem is bijvoorbeeld dat de
residentiële zorg voor een goed deel draaide op
vrijwilligerswerk (religieuzen) en dus ook
‘teerde’ op onbetaalde arbeid. Verder is de
thuiszorg eveneens een combinatie van betaalde
en onbetaalde arbeid. Met de toename in het
volume zorgvragen, kunnen dus de uitgaven
voor beide types van zorg hoger worden. Feit is
alleszins dat vele kritische reflecties pleiten
voor het diversifiëren van het aanbod én voor
het vermaatschappelijken van de zorg; ook
enquêtes allerhande tonen aan dat zorgbehoevende
personen zo lang mogelijk in de eigen
omgeving wensen te blijven. Er is dus zeker een
draagvlak voor deze evolutie: bij de meeste
commentatoren, bij vele experts én bij de
meeste cliënten.
Binnen wetenschappelijke kringen overheerst
het hieraan tegengestelde discours: sociologen,
demografen, gerontologen vrezen dat er steeds
minder draagvlak komt voor thuiszorg. Daar
wordt de vraag gesteld in welke mate de ontwikkeling
naar meer thuiszorg realistisch is,
gegeven de ontwikkelingen in de families en
gezinnen. Er wordt van uitgegaan dat – zeker bij
zware zorgbehoevendheid – thuiszorg niet kwalitatief
kan worden geleverd als er geen ondersteunend
netwerk aanwezig is. Welnu, allerlei
culturele en structurele ontwikkelingen in onze