EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

en gezinsleven in die periode bestaan er allerlei
opvattingen en die fungeren als norm waartegen
hedendaagse ontwikkelingen (1970-nu) worden
afgezet. Maar juist die vergelijking is verteken(en)d,
want uitgerekend het huwelijks- en
gezinsgedrag van de naoorlogse decennia was
historisch totaal atypisch. Los daarvan moet men
ook de hedendaagse situatie voldoende breed
bekijken. Naast de evidente dynamiek en verandering,
is er ook veel stabiliteit en continuïteit
qua huwelijkssluiting, gezinsvorming en leefpatronen.
Veel mensen huwen in 2006 wél, zij
wonen niet ongehuwd samen, zij scheiden niet,
zij hebben geen buitenechtelijke kinderen, zij
wonen duurzaam in een ‘klassiek’ twee-oudergezin
en zij zeggen daar allemaal gelukkig mee
te zijn. Er is dus iets dubbels aan de hand en dat
vraagt om een serieuze empirische analyse.
Laing 40 verwoordde die voorzichtige boodschap
al kernachtig in het begin van de jaren 1970:
“we praten over het gezin alsof we weten wat
een gezin is”.
Het som-gezin
P. 53
Het som-gezin heeft betrekking op gezinskenmerken
tout court en toont zich onder de
vorm van cijfers, ratio’s, percentages en quotiënten:
het totaal vruchtbaarheidscijfer, de eerstehuwelijksleeftijd,
de hertrouwintensiteit, het
longitudinaal echtscheidingscijfer, het consumptieprofiel,
het aantal ongehuwd samenwonenden,
de scheidingskans van homohuwelijken, de
evolutie van het aandeel éénpersoonsgezinnen.
De recente geschiedenis van enkele kenmerken
van het som-gezin ziet er als volgt uit. In de
naoorlogse decennia en tot ongeveer 1970
huwde bijna iedereen jong, de meeste koppels
kregen spoedig drie tot vier kinderen en de
overgrote meerderheid van de bevolking volgde
een vrij uniform gezinsparcours, met een vaste,
gender-specifieke taakverdeling: de vrouw
zorgde voor de expressieve functies (zorg voor
S C È N E I Inzoomen op demografische thema’s
de echtgenoot en de kinderen, home making,
emotionele steun), de man voor de instrumentele
functies (werk, inkomen, status). Het huwelijk
was een gewaarborgde en hooggewaardeerde
instelling; er waren nauwelijks zijpistes of
tussenstations zoals ongehuwd samenwonen,
LAT-relaties, huwelijken op loopafstand, spitsuurgezinnen,
voordeurdelers, stiefgezinnen,
nieuwe vaders en co-co’s. Of homohuwelijken!
Echtscheiding was een zwaar privé-ongeval dat
met alle middelen moest bemoeilijkt en liefst
voorkómen worden. Je hoorde zeker niet te
scheiden omdat je niet met je partner kon communiceren.
Dat alles veranderde in de loop van de jaren
zeventig en tachtig van de 20ste eeuw. Het
begon rond 1965 met een daling van de vruchtbaarheid.
Al vanaf 1970-1975 lag het vruchtbaarheidscijfer
in verschillende West-Europese
landen onder het vervangingsniveau (ongeveer
2,1 kinderen per vrouw) en het ligt nu in veel
landen rond de 1,5 à 1,7 kinderen per vrouw,
wat maar 10 % is van wat biologisch mogelijk is
en wat één derde te weinig is om in de vervanging
van de generaties te voorzien. Vreemd dus,
dat soms geregeld opduikend hosanna als er
‘plots’ enkele geboortes meer per jaar zijn.
Kort na de daling van het geboortecijfer, verminderde
ook de huwelijksintensiteit; die
daalde in België de voorbije dertig jaar met
bijna de helft. Ondanks de veralgemening van
het tweeverdienerschap, ondanks de uitbouw
van een efficiënt socialezekerheidssysteem,
ondanks de vele economische en sociale ondersteuningswerken
voor gezinnen, ondanks het
feit dat de meesten in principe de materiële
mogelijkheid hebben om te huwen, gebeurde dat
toch niet. Of moet ‘ondanks’ geïnterpreteerd
worden als ‘juist daarom’? Er werd overigens
niet alleen minder, maar ook later getrouwd: de
voorbije dertig jaar steeg de eerstehuwelijksleeftijd
in bijna alle West-Europese landen van