EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

P. 178
oplossing was anders als het huwelijk al wankel
was. Buiten het huwelijk kan het vaderschap
worden gevestigd door erkenning of door een
gerechtelijke vaststelling. In geval van overspelige
afstamming wordt het huwelijkse gezin
beschermd, al blijft de vaststelling van de
afstammingsband mogelijk. De adoptie door een
paar is pas onthuwelijkt door een wetswijziging
van 2003 36 . Sindsdien is gezamenlijke adoptie of
stiefouderadoptie ook mogelijk door respectievelijke
binnen een wettelijk samenwonend of
stabiel feitelijk samenwonend paar 37 .
Aan de andere kant geldt voor het ouderschap
sinds 1987 als regel dat huwelijkse en buitenhuwelijkse
kinderen gelijk worden behandeld. Voor
overspelige kinderen werden hierop meteen een
aantal uitzonderingen bepaald, die door een
wetswijziging van 2006 38 echter grotendeels
worden opgeheven. Tot 1995 waren huwelijk en
ouderschap bovendien in die zin gekoppeld dat
na echtscheiding het ouderlijk gezag in de regel
uitsluitend toekwam aan de ouder die de echtscheiding
had verkregen. Sinds 1995 39 wordt
het ouderlijk gezag als regel altijd gezamenlijk
uitgeoefend. Sinds 2006 wordt als regel ook het
verblijf van het kind gelijkmatig tussen de
ouders verdeeld 40 .
De juridische organisatie van voortplanting en
ouderschap gebeurt dus niet meer op de maat
van een ‘couple conjugal’ maar op de maat van
een ‘couple parental’ 41 .
6. De loskoppeling van het verticale en het horizontale
gezinsrecht is gevolgd door een verkokering
binnen beide pijlers afzonderlijk. In het
verticale gezinsrecht worden voortplanting en
ouderschap van elkaar losgekoppeld. In het
horizontale gezinsrecht worden seksualiteit en
paarvorming ontkoppeld.
7. Na de ‘onthuwelijking’ ervan, bleef het
verticale gezinsrecht op zich een geïntegreerd
systeem: voortplanting en ouderschap waren
F A M I L I E S I N B E W E G I N G
aan elkaar gekoppeld. De vaststelling van de
afstamming (ten opzichte van de genitores) of
de adoptie was immers een voldoende maar
noodzakelijke voorwaarde opdat ouderschapsrechten
zouden ontstaan. De genitores of adoptanten,
en enkel zij, waren automatisch ook de
opvoeders. Sindsdien zijn voortplanting (afstamming
en adoptie) en ouderschap ontkoppeld:
voortplanting kan zonder ouderschap bestaan
terwijl ouderschap ook zonder voortplanting (of
adoptie) ontstaat.
Wat betreft de voortplanting stemt de principieel
biologische vooronderstelling van de
afstamming – een man bevrucht door geslachtsgemeenschap
een vrouw die het kind ook draagt
en baart – niet meer overeen met biotechnologische
ontwikkelingen. Die ontwikkelingen worden
ook in de wetgeving vertaald. Het gaat
hierbij vooral om de aanknoping van ouderschapsrechten
(via afstamming of adoptie) aan
personen die niet de genitores zijn van het kind.
Sinds 1987 bevat het Burgerlijk Wetboek een
bepaling op grond waarvan de echtgenoot van
de moeder zijn vermoede vaderschap onweerlegbaar
kan maken door in te stemmen met
(kunstmatige of natuurlijke) inseminatie met
donorzaad van zijn echtgenote 42 . Recenter is in
2006 een Wetsontwerp betreffende de medisch
begeleide voortplanting goedgekeurd waarin
in verband met de afstamming voorrang wordt
gegeven aan de wensouders-ontvangers van
gameten of embryo’s boven de genitores-donoren
van gameten of embryo’s 43 . Ook zijn in de
wetgevende kamers nu diverse wetsvoorstellen
in verband met draagmoederschap in bespreking,
waarin in verband met afstamming of
adoptie voorrang wordt gegeven aan de wensouders
boven de draagouders. De Raad van
State is zo een regeling niet ongenegen 44 . In de
drie aangehaalde voorbeelden is de wil een
sterkere grondslag voor de afstamming dan de
biogenetische band.