EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

P. 57
men de oudste was) huwen als (en van zodra)
het hoofd van het (landbouw)bedrijf ziek was,
of gepensioneerd werd, of overleed. Zoals hoger
aangegeven leidde dat tot een hoge eerstehuwelijksleeftijd.
Een hoge eerstehuwelijksleeftijd
betekent dat jongvolwassenen een aantal jaren
zorgeloos kunnen sparen, zeker als ze gratis
inwonen bij hun ouders. Omdat men in de toenmalige
landbouwsamenleving werd betaald
voor geleverde arbeidsprestaties was de inzet
van jonge spierkracht erg rendabel. Het zo
gespaarde geld stimuleerde de vraag naar duurzame
consumptiegoederen en leverde meer
zuurstof aan de economie dan het geval zou zijn
geweest als velen jong en zonder financiële
middelen, zouden huwen. Dat had een niet
meteen voor de hand liggend neveneffect: laat
huwen bevorderde de groei van het kapitalisme
en van de industrialisatie!
Zelfs op het moment van het huwelijk waren er
weinig affectieve bindingen, maar affectie kon
eventueel later wel ontstaan of groeien, als een
gezellige bijkomstigheid. Dat romantische liefde
geleidelijk een voorwaarde werd om te huwen is
echt een ‘modern’ fenomeen, maar dat fenomeen
houdt het wel al 150 jaar uit. Natuurlijk is
romantiek niet nieuw, maar wel nieuw of
‘modern’ is de inperking ervan tot ‘liefde’ tussen
twee mensen 51 . Anno 2006 is romantische liefde
nog steeds dé hooggewaardeerde standaard
waartegen andere relaties, zowel huwelijkse als
niet-huwelijkse, zowel hetero- als homoseksuele,
worden afgewogen. Die vorm van romanticisme
is een recente culturele imperatief, die
pas in het midden van de 19de eeuw werd ‘uitgevonden’,
niet door de Kerk, niet door de vrouwen,
niet door de jeugd, wel door de nieuwe
middenklasse.
In de vroegmoderne tijd waren ouders op hun
hoede voor te veel affectie, zeker voor affectie
ten aanzien van hun kinderen. Dat had te maken
met de hoge sterfte: tot ruwweg 1850 bereikte
één op twee borelingen niet de leeftijd van
S C È N E I Inzoomen op demografische thema’s
20 jaar. Sterfte stond midden in het dagelijkse
leven en daarom cultiveerde men best geen
affectie voor de kinderen. Emotioneel afstand
houden was een strategie om emotioneel te
overleven. Elke mooie, gezonde baby kon de
volgende week overlijden. Je had, bij wijze van
spreken, pas een kind nadat het de mazelen had
overleefd en dat gold niet alleen voor arme boeren,
maar ook voor rijke grootgrondbezitters. De
overlevende kinderen werden in de vroegmoderne
tijd al op jonge leeftijd uitgestuurd als
dienster of als knecht en ook dat is indicatief
voor de afstandelijke ouder-kindrelatie. Die kinderen
(correcter: jonge volwassenen) werden
dus niet in knus gezinsverband verzorgd en
opgevoed, ze werden integendeel vlug ingeschakeld
als leveranciers van jonge spieren en
goedkope arbeid voor de landbouweconomieën
uit de buurt 52 .
Dopen, huwelijken en begrafenissen, waarvan
velen denken dat het ‘vroeger’ belangrijke
gezinsgebeurtenissen waren, waren dat in de
vroegmoderne tijd niet. Vaak waren de directe
verwanten zelfs niet aanwezig bij die gebeurtenissen
53 . Dopen werden snel na de geboorte (het
kind kon ’s anderendaags overlijden) afgehandeld
tijdens de ochtendmis. Het huwelijk was
een publieke aangelegenheid waar vooral
dorpsgenoten, eerder dan de ouders en dichte
verwanten, bij betrokken waren. Voor begrafenissen
gold hetzelfde: doden werden snel onder
de grond gestopt, graven werden niet bezocht,
laat staan onderhouden. Noch een geboorte,
noch een huwelijk, noch een begrafenis waren
in de vroegmoderne tijd een geritualiseerd
gezinsgebeuren. Om kort te gaan, men past
maar beter op als men het heeft over ‘vroeger’
en men nostalgisch uitkijkt naar het knusse kerngezin
van weleer.