EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

P. 171
maar ook in de Belgische wetgeving, met de
bedoeling er een juridisch statuut van te maken.
Deze recente uitdrukking, met een nog vage
afbakening, wordt doorgaans gebruikt om het
soort ouderlijke relatie weer te geven die ontstaat
tussen een volwassene en een kind – vaak
het kind van de partner – waarvoor die volwassene
dagelijks instaat, zich gevoelsmatig en
zelfs materieel investeert, zonder de biologische
of wettelijke ouder te zijn. De term komt dus
overeen met ‘feitelijke’ situaties, waarin de
affectieve en diepgaande band alsook de dagelijkse
belevenissen het mogelijk maken het
ouderschap en het gezin van vandaag te herdefiniëren.
Het komt er immers op aan de gebruikelijke
opvatting over de ouderlijke relatie uit te
breiden, door andere dimensies dan de biologische
band toe te voegen en bijkomende partijen
binnen het gezinsnetwerk te erkennen. Het
begrip zorgouderschap is ook nauw verbonden
met het begrip ‘meerouderschap’, aangezien
zorgouderschap vaak het bestaan veronderstelt
van één of meer personen naast de wettelijke
en/of biologische ouders. Talrijke gezinnen die
immers niet langer overeenstemmen met het
kernmodel – vader, moeder en kinderen – koppelen
voortplanting, ouderschap, seksualiteit en
echtelijk verbintenis immers geheel of gedeeltelijk
los van elkaar. We krijgen ook nieuwe soorten
‘ouders’, soms ‘co-ouders’, ‘stiefouders’ of
‘opvangouders’ genoemd, die niet de biologische
ouders van het kind en niet noodzakelijk de
partner van één van de ouders zijn en ook niet
als dusdanig erkend zijn in de ogen van de wet.
Toch hebben zij in vele opzichten een relationele
band met het kind, wat sommigen ertoe
gebracht heeft al deze situaties onder te brengen
onder de noemer ‘zorgouderschap’, met het oog
op erkenning op wettelijk vlak. Dit begrip, dat
steeds vaker wordt gebruikt, blijft echter dubbelzinnig.
Het dekt immers diverse gezinssituaties
en heeft soms veranderlijke of zelfs
tegenstrijdige betekenissen, naargelang de
S C È N E I I I Inzoomen op gezinnen en de overheid
gesprekspartners en de context waarin het
wordt gebruikt. De betekenis van ‘zorgouderschap’
kan dus voor verwarring zorgen en het
begrip vrij ondefinieerbaar maken. Vermits het
de bedoeling is om er een juridisch statuut van
te maken, rijzen er meerdere vragen: wat houdt
zorgouderschap eigenlijk in? Waartoe dient het
en op welke situaties is het van toepassing?
Waar eindigt de doeltreffendheid van zorgouderschap
binnen de maatschappij? En wat zijn
de uiteindelijke voordelen vanuit het ‘belang van
het kind’ ? Vooraleer we deze vragen grondiger
bekijken, is het nodig even terug te blikken op de
oorsprong van deze uitdrukking en de intrede
ervan op politiek en juridische vlak.
Een politieke zorg
Enkele jaren terug, in 2000, leek het thema
‘zorgouderschap’ zijn intrede te doen in de
Belgische politiek, tijdens interministeriële vergaderingen.
De uitdrukking werd al gebruikt
door een aantal sociologen om te verwijzen naar
de niet-biologische ouder(s) van het kind in het
kader van gezinnen met ouders van hetzelfde
geslacht. In die tijd ging het de ministers algemener
om de erkenning van iedere persoon,
ongeacht de seksuele geaardheid, die het kind
van zijn of haar partner opvoedt en er dagelijks
voor zorgt, maar zonder te beschikken over
rechten of verplichtingen ten opzichte van het
kind. Het was dus de bedoeling de affectieve en
opvoedkundige band te beschermen en op te
waarderen, door de ‘zorgouder’ een reeks rechten
en plichten ten opzichte van het kind te
geven, onder meer om te voorkomen dat het
kind bij een scheiding of het overlijden van de
wettelijke ouder plots zou worden afgesneden
van de persoon die hem of haar heeft opgevoed
en jarenlang liefdevol heeft bijgestaan. In België,
net als in enkele andere westerse landen,
past de bereidheid om dit soort situaties op één