EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

noten op om drie kinderen te hebben: “one for
mum, one for dad, and one for the country”.
Gezinsbeleid uit de oude doos
P. 271
Het mag duidelijk zijn: het natalistische bevolkingsbeleid
is terug van weggeweest, of op zijn
minst de discussie over het al dan niet wenselijk
zijn van zo’n beleid. Wellicht wordt het debat
even intens als in de jaren 1960 en 1970. Eerst,
in de jaren waarin de babyboom nog volop
bezig was, overheersten de stemmen die pleiten
voor een indijking van de bevolkingsgroei,
zowel in het noorden als in het zuiden. Zo stelde
Paul Ehrlich in zijn bestseller uit 1968, The
Population Bomb, maatregelen voor als een
negatieve kinderbijslag, een belasting op kinderen
en een hogere taxatie van kinderwagens.
Toen het vanaf de vroege jaren 1970 duidelijk
werd dat die babyboom voorbij was, kregen
de omgekeerde stemmen de bovenhand. In ons
land pleitte de Gezinsbond toen al voor gezinspolitieke
maatregelen om de ongewenste loop
van sommige demografische curven om te buigen
2 .
De jongste jaren bleef het in België, in vergelijking
met onze buurlanden, redelijk stil. Blijkbaar
heerst er onder onze politici en hun raadgevers
nog een consensus dat er geen nood is aan meer
geboorten of dat de politiek zich niet met zulke
private aangelegenheden moet inlaten. Internationaal
vergelijkend onderzoek concludeerde
inderdaad dat de Belgische overheid zich weinig
zorgen maakt over de vruchtbaarheid en de
groei van de bevolking en geen expliciet bevolkingsbeleid
voert 3 . Ik verwacht dat dit zal veranderen
en dat de kwestie demografie de
komende jaren een veel prominentere plaats op
de politieke agenda zal innemen dan nu het
geval is.
Zoals in het verleden zal de discussie over het
bevolkingsbeleid in grote mate onder de noemer
van het gezinsbeleid gevoerd worden, ook al
S C È N E V Inzoomen op het gezinsbeleid
hebben de achterliggende motieven betrekking
op de overheidsfinanciën, de sociale zekerheid,
de economie en de arbeidsmarkt. Gezinnen zijn
nu eenmaal de plaats waar vele beleidsdomeinen
in de praktijk van alledag samenkomen en
aan den lijve gevoeld worden. De politiek en de
economie wentelen trouwens heel wat problemen
af op de gezinnen. Als bijvoorbeeld de economische
concurrentie dicteert dat de bedrijven
flexibel inzetbare ploegenarbeid nodig hebben
en als de politiek daarom meer flexibiliteit gaat
stimuleren, dan worden de gezinnen geacht
daar een mouw aan te passen. Maatregelen om
de combinatie van zorg voor kinderen met
dergelijke flexibele werktijden wat minder
onmogelijk te maken, bijvoorbeeld door ook de
kinderopvang flexibeler te maken, vallen dan
onder de noemer van ‘het gezinsbeleid’.
Er zijn twee redenen waarom de demografische
kwestie de komende jaren waarschijnlijk een
belangrijkere plaats gaat krijgen op de politieke
agenda. Ten eerste zal de vergrijzing zich de
komende jaren in steeds sterkere mate doen
voelen op de arbeidsmarkt, in de sociale zekerheid
en in de overheidsfinanciën. Ten tweede
zal in steeds meer Europese landen het aantal
sterfgevallen het aantal geboortes gaan overtreffen
en zal de bevolking dus enkel nog door
immigratie kunnen groeien.
Meer sterfgevallen dan geboorten:
een schrikbeeld?
Om met het tweede te beginnen: voor het eerst
sinds mensenheugenis zijn de Europese landen
behept met een negatief groeimomentum. De
plaats ontbreekt om uit te leggen wat dat precies
inhoudt maar in elk geval impliceert het dat het
aantal geboorten in de toekomst verder zal
dalen, zelfs als het gemiddelde aantal kinderen
per vrouw zou toenemen. Dat is het gevolg van
het feit dat het aantal geboorten de voorbije