EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

te kunnen vrijmaken om bij het kind te zijn:
moederschapsverlof, moederschapshulp, vaderschapsverlof,
adoptieverlof, ouderschapsverlof,
tijdskrediet, loopbaanvermindering en vermindering
van de prestaties tot een deeltijdse
betrekking. Ook kan verlof aangevraagd worden
in geval van bijstand of verzorging van een
zwaar ziek gezins- of familielid of voor een persoon
die aan een ongeneeslijke ziekte lijdt. In dit
laatste geval moet het niet om een familielid
gaan (FOD Werkgelegenheid Arbeid en Sociaal
Overleg, 2006).
Debat
P. 129
In het voorgaande situeerden we heel breed de
verschillende vormen van gezinsbijslagen en
verloven die bestaan voor de Belgische gezinnen.
Nu gaan we dieper in op een aantal smeulende
kwesties binnen deze thema’s. Na een
korte situering van de problemen die gesteld
worden, worden de voornaamste discussiepunten
behandeld. Dit gebeurt aan de hand van stellingen
die gebaseerd zijn op de debatten die
plaatsvonden binnen de Staten-generaal.
Gewone kinderbijslag
Een overheid kan op drie verschillende manieren
omgaan met gezinnen met kinderen. Ten
eerste is er de idee dat het hebben van kinderen
een keuze is van het koppel. Volgens deze denkwijze
moet de gemeenschap niet tussenkomen in
de meerkost die deze beslissing veroorzaakt.
Een andere zienswijze stelt dat elk kind een
gelijke behandeling verdient en dus recht heeft
op eenzelfde bedrag. Gelijke herverdeling staat
hier centraal. Ten slotte kan de maatschappij de
kosten voor levensonderhoud en opvoeding van
kinderen op zich nemen. Het is immers in het
belang van het voortbestaan van de staat (Staten-generaal
van het Gezin cyclus II, 2006).
In België zijn de laatste twee visies van belang
in de discussie rond het systeem van kinderbij-
S C È N E I I I Een panoramische blik gezinnen en overheid
slag in zijn huidige vorm. Twee vragen komen
steeds terug: aan wie behoort het recht op kinderbijslag?
En welke kosten moet de kinderbijslag
dekken? Om hierop een antwoord te
kunnen geven, moeten we nagaan of kinderbijslag
een recht is dat gekoppeld is aan het
bestaan van het kind, een recht van het kind of
van de ouders. Deze vraag verwijst naar de
breuklijn tussen individu en gezin en hangt
samen met de tweede vraag: de kosten van een
kind. Ook hier moet een afweging gemaakt worden
tussen een universalistische benadering
waarbij de kinderbijslag voor elk kind even hoog
is ongeacht de achtergrondsituatie en een selectieve
benadering waarbij kinderbijslag gezien
kan worden als een middel om armoede te
bestrijden. Onderzoek heeft immers uitgewezen
dat voor 10,7 % van de gezinnen de aanvulling
van het gezinsinkomen door kinderbijslag noodzakelijk
is. Het aantal gezinnen dat arm is zonder
het inkomen uit kinderbijslag in rekening te
brengen, bedroeg 13,6 % in 1997. Door het kindergeld
wel mee te tellen, halveert het percentage
gezinnen dat in armoede leeft tot 6,7 %.
Vooral in grote huishoudens heeft de kinderbijslag
een invloed: 30,0 % is bestaanszeker door
de kinderbijslag (Cantillon e.a., 2003; Cantillon
e.a., 1996).
Cantillon, e.a. (1995) becijferden dat de kostprijs
van alle gezinsbijslagen in België minimaal
3,3 miljard euro bedroeg in 1992. 77,3 % van
dit bedrag werd uitbetaald door de Rijksdienst
voor Kinderbijslag voor Werknemers (RKW),
9,5 % door het Rijksinstituut voor de Sociale
Verzekeringen voor Zelfstandigen (RSVZ) en
13,1 % door de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid
van de Provinciale en Plaatselijke Overheidsdiensten
(RSZPPO) (Cantillon e.a., 2006).
Over de jaren heen varieerde het percentage
van het Bruto Binnenlands Product (BBP) dat
besteed werd aan gezinsbijslagen. Waar dit in
1961 3 % bedroeg, steeg dit tot 6,5 % in 1985.