EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

P. 59
ouderlijk huis. Dat huis was voor hen hét centrum
en hét netwerk van wederzijdse hulp, van
ruil van voedsel, van intieme sociale omgang,
van informatie over vrouwenkwalen, van permanente
emotionele flankdekking.
Omdat ze uit de publieke sector werden gehouden,
moesten vrouwen hun waardering en
erkenning wel gaan zoeken waar dat kon en
waar ze goed in waren. Zij ontwikkelden een
eigen, ‘vrouwelijke’ statusschaal die cirkelde
rond het goede huwelijk, de propere woning, het
afgestofte huis, het warme gezin. Was dat een
strategie die vrouwen echt wilden of was het
een middel om zich eervol staande te houden,
bij gebrek aan mogelijkheden om te infiltreren in
de publieke sector? Voor veel vrouwen zal de
private waardering voldoende zijn geweest om
zich goed te voelen, maar anderen werden wellicht
pijnlijk geconfronteerd met het feit dat de
publieke sector gereserveerd was voor de mannen.
Of is dat een anachronistische interpretatie?
In ieder geval zou een eeuw later blijken dat
de reductie van de vrouw tot zus, dochter, echtgenote
en moeder voor velen een te smalle basis
was om zin te geven aan hun leven. Die basis
werd trouwens met verloop van tijd alsmaar
smaller en beklemmender, figuurlijk, maar ook
letterlijk: het korset moest het vrouwenlichaam
insnoeren. Aan de onzichtbare en onbetaalde
gezinsarbeid van ‘huisvrouwen’ werd alsmaar
stringentere eisen gesteld. Het resultaat was dat
huishoudelijke arbeid rond 1900 een voltijdse
job werd, niet alleen tijdens de week, maar ook
op zondag. De zondag was trouwens voor
vrouwen geen rustdag, maar een dag van ‘liefdesarbeid’
62 . Haar dagtaak werd langer en
veeleisender, juist op het moment dat publiek
werd gediscussieerd over inkorting van de
arbeidsduur van mannen. Voor een deel van de
vrouwen zal dat zeker de nodige munitie hebben
geleverd om de genderspecifieke taakverdeling
ter discussie te stellen én er tegen op te treden.
De hedendaagse uitlopers daarvan tonen zich in
S C È N E I Inzoomen op demografische thema’s
de heikele discussie over de integratie van gezin
en arbeid.
Coda
Het Belgisch (en per uitbreiding ook het Europese)
gezinsbeleid is een som-gezinsbeleid. Dat
beleid cirkelt rond financiële tegemoetkomingen,
fiscale correcties, sociale voordelen, ondersteunende
maatregelen. Allemaal zaken die, haast
per definitie, te maken hebben met (of beperkt
zijn tot) het som-gezin, maar die via een omweg
wel afkleuren op het functioneren van de samengezinnen.
Louter financieel bekeken, stelt dat
beleid trouwens niets voor. Binnen de EU 63 zijn
de rechtstreekse overheidsuitgaven voor gezinnen
beperkt: in 2001 was het aandeel gezinsuitgaven
op alle uitgaven 0,5 % (het minimum) in
Spanje en 3,8 % (het maximum) in Denemarken.
Maar los van het expliciete gezinsbeleid
zijn er uiteraard allerlei overheidsmaatregelen
die onrechtstreeks gevolgen hebben voor het
gezin, zoals de regels rond de wettelijke samenwoning,
het erfrecht, het echtscheidingsrecht en
de wetgeving op de integratie van arbeid en
gezin. Die spanning tussen rechtstreeks en
onrechtstreekse, tussen gewilde en ongewilde
effecten is het voorwerp van een groot maatschappelijk
dispuut. Een voorbeeld: maatregelen
om de integratie van gezin en arbeid te
vergemakkelijken kunnen de integratie van
vrouwen op de arbeidsmarkt vergemakkelijken
(wat de bedoeling is en wat bijvoorbeeld een
positief effect kan hebben op het kinderaantal),
maar ze hebben ook ongewilde neveneffecten,
bijvoorbeeld op de echtscheidingskans en op de
omgang tussen ouders en kinderen. Hier komen
we op een erg glibberig terrein. Het is zeker dat
soort overwegingen die Giddens 64 tot de volgende
gevleugelde conclusie bracht: “The
study of the family used to seem to many one of