EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

P. 220
Beide enquêtes waren postenquêtes; de respons
lag voor deze vorm van enquêteren uitzonderlijk
hoog (71 % en 68 %). Dit gegeven alleen al
toont aan hoe nauw deze thematiek aansluit bij
de leefwereld van de gewone burger.
Vermits de term ‘mantelzorg’ in 2003 nog niet
ingeburgerd was bij de doorsneeburger, werd
het mantelzorgen bevraagd via een batterij van
taken. Het betreft taken op het gebied van het
socio-emotionele, het huishoudelijke en de persoonsverzorging.
Net zoals vele buitenlandse waarnemers waren
we verbaasd over het hoge aandeel die als
intensieve mantelzorger kunnen worden gekwalificeerd.
Volgens de CBGS-norm gaat het over
19 % van de bevraagde personen tussen 25 en
65 jaar, dit zijn dus personen die ook worden
aangesproken om betaald werk te verrichten.
Deze berekeningswijze levert hogere aandelen
op dan de meting van de sociaal-economische
enquête: daar gaat het over 13 % in dezelfde
leeftijdsgroep. Naast deze intensieve mantelzorgers
zijn er ook mensen die sporadische en
minder gevarieerde taken opnemen voor een
persoon die zorg nodig heeft omwille van ziekte,
handicap of ouderdom. Al met al hebben slechts
35 % van de ondervraagde groep burgers geen
enkele zorgtaak uitgeoefend in de loop van het
jaar voor de bevraging.
De intensieve mantelzorgers vinden we hoofdzakelijk
terug bij de personen die samenwonen
met een zorgbehoevende; in het onderzoek noemen
we deze vorm de ‘interne mantelzorg’.
Het gaat daarbij over verwanten in de eerste
graad: partner, kind of ouder. Binnen de groep
van geregistreerde mantelzorgers wordt ongeveer
evenveel interne als externe zorg verleend.
Van alle sociaal-demografische evoluties die in
verband worden gebracht met het al dan niet
verlenen van intensieve mantelzorg is de
gezinsindividualisering, namelijk het uit elkaar
wonen van de generaties, de meest cruciale.
Gender en emancipatie van de vrouw is minder
F A M I L I E S I N B E W E G I N G
belangrijk, omdat ook vrouwen met een betaalde
baan indien nodig zelfs zeer intensieve mantelzorg
combineren met hun betaalde baan. Toename
in de scholingsgraad is eveneens minder
belangrijk omdat hogere scholing gepaard gaat
met een grotere kans om intensieve mantelzorg
te verlenen. Gezinsindividualisering echter, leidt
tot een lager aanbod aan intensieve mantelzorg.
Dit is een probleem in het kader van de vergrijzing
van de samenleving. Immers, de externe
mantelzorg is hoofdzakelijk gericht naar de
ouders én is verhoudingsgewijs minder intensief.
De cruciale vraag is dan de volgende. Hoe
kan – gegeven de afbouw van de residentiële
zorg – mét de hulp van de externe mantelzorger
én van de beroepsmatige thuiszorg ervoor
gezorgd worden dat de levenskwaliteit van de
oudere op peil blijft? Eén van de antwoorden is
dat het thuiszorgbeleid expliciet rekening moet
houden met beide situaties; met andere woorden
niet alleen de zelfredzaamheid van de zorgbehoevende
persoon moet worden geïndiceerd,
maar ook de capaciteiten van het sociale netwerk.
Daarbij kan de norm van de interne mantelzorg
niet als enige standaard gelden.
Ondersteuning door het beleid
De ondersteuning door het beleid van beide
soorten van mantelzorg moet ook op andere
vlakken aansluiten bij de context van deze zorg.
In het kader van het ouderenbeleid bijvoorbeeld
moet dus extra aandacht uitgaan naar (1) de
partners van de oudste ouderen die hoofdzakelijk
zeer intensieve, alomvattende interne mantelzorg
geven en (2) naar de kinderen van de
ouderen die hoofdzakelijk ondersteunend zijn
voor de beroepsmatige zorg. Beide groepen hebben
zeker niet dezelfde noden; maar beide
groepen verdienen het om door de beroepskrachten
ernstig te worden genomen in de mantelzorg
die ze bieden. Voor de eerste groep kan
een respijtbeleid zeer zinvol zijn, voor de