EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

P. 179
Ouderschapsrechten worden in toenemende
mate uitgeoefend door personen die met het
kind geen afstammingsband of band van adoptie
(kunnen) hebben. De wetgever tracht hierop
via twee wegen in te spelen. Aan de ene kant
staat de wetgever toe dat – met het oog op de
beleving van het ouderschap – de afstamming of
adoptie ook wordt vastgesteld in situaties waarin
de ouder(s) niet de genitores kan/kunnen zijn
van het kind. Zo staat de medisch begeleide
bevruchting ook open voor alleenstaande vrouwen
of voor lesbische paren. Zo is adoptie ook
door een alleenstaande en sinds 2006 45 ook
door of binnen paren van gelijk geslacht mogelijk.
Het is duidelijk dat daardoor de traditioneel
sterk biologische grondslag van afstamming en
adoptie wordt verlaten 46 . Aan de andere kant
organiseert de wetgever in toenemende mate
ouderschapsrechten en – plichten in hoofde van
personen die geen band van afstamming of
adoptie hebben met het kind. In het bijzonder
gaat hierbij aandacht naar (lesbische) mee-,
zorg- en stiefouders. Een sprekend voorbeeld in
Vlaanderen is de successierechtelijke gelijkstelling
van zorg- of stiefkinderen met afstammingsof
geadopteerde kinderen 47 . Het Arbitragehof 48 ,
daarin bijgevallen door de Raad van State 49 , lijkt
de juridische verankering van een soort van
quasi- of semi-ouderschap zonder voorafgaande
vaststelling van de afstamming of adoptie aan te
bevelen. Diverse wetsvoorstellen zijn in dat verband
in bespreking in de wetgevende kamers.
Het is echter onduidelijk (a) voor welke en hoeveel
personen deze nieuwe vormen van ouderschap
zouden openstaan, (b) welke rechten en
plichten in verband met persoon en vermogen
van het kind ze zouden inhouden en (c) wat de
verhouding van de quasi- of semi-ouders met de
afstammings- of adoptiefouders zou zijn.
Samengevat is duidelijk dat voortplanting en
ouderschap steeds meer worden ontkoppeld en
verder evolueren als zelfstandige pijlers waarbinnen
verdere verkokering zal plaatsgrijpen.
S C È N E I I I Inzoomen op gezinnen en de overheid
8. Na de ‘onthuwelijking’ van het verticale
gezinsrecht, bleef het horizontale gezinsrecht in
eerste instantie ongewijzigd. Na het tenietgaan
van de afstammingsrechtelijke functie van het
huwelijk, heeft de desintegratie van het relatierecht
echter niet lang op zich laten wachten en
zijn seksualiteit en paarvorming losgekoppeld.
Seksualiteit bestaat zonder paarvorming; paarvorming
is ook niet meer enkel monogaam,
heteroseksueel en niet-incestueus, maar kan ook
aseksueel of andersseksueel zijn.
De evoluties die ik onder nrs. 4 en 6 heb besproken,
hebben de vrije seksualiteitsbeleving buiten
het huwelijk vergemakkelijkt en juridisch
ook aanvaardbaar gemaakt. Deze seksualiteitsbeleving
gaat ook ruimer dan het monogame,
heteroseksuele en niet-incestueuze model dat
via het huwelijk als norm werd voorgesteld; zij
omvat bv. ook de homoseksualiteit. Op zich staat
de seksualiteitsbeleving buiten het gezinsrecht.
Voor zover zij echter buiten het huwelijk plaatsvindt
en aanleiding geeft tot geoorloofde buitenhuwelijkse
paarvorming 50 , kan er nood bestaan
aan rechtsregels over deze nieuwe gezinnen.
Wat betreft de paarvorming bleef het huwelijk
na 1987 nog even de enige geoorloofde paarvorm.
De groei van het aantal paren dat niet
wilde of mocht huwen, heeft echter een crisis in
het huwelijksrecht veroorzaakt en aanleiding
gegeven tot drie evoluties waarvan ik geschiedenis
en toekomst kort aanstip.
(a) Vrij snel na de loskoppeling van huwelijk en
afstamming is de buitenhuwelijkse en zelfs overspelige
paarvorming als geoorloofd beschouwd 51 ,
nu zij immers voor eventuele kinderen geen
nadelig statuut meer impliceerde. Bij gebrek aan
wettelijke bescherming voor buitenhuwelijkse
paren zijn eerst geleidelijk aan algemene juridische
leerstukken op deze paren toegepast, om
bv. tot het bestaan van een stilzwijgende overeenkomst
te besluiten in verband met de kosten