EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

P. 205
van zowel de samenleving, als de regels van de
sociale zekerheid, kan soms een institutioneel
sociaal geweld teweegbrengen. Voor sommige
personen is deze kwetsbaarheid groter dan voor
anderen 15 . Eigenlijk, schept die ‘wreedheid van
het sociale’ voor sommige gezinnen pijnlijke en
moeilijke omstandigheden die op alle niveaus
gevolgen hebben
Op fiscaal niveau kunnen we een schending van
het neutraliteitsprincipe (Staatssecretariaat voor
Gezinnen en Personen met een handicap, 2004),
vaststellen bij het gebruik van het huwelijksquotiënt
16 . Er bestaat een discussie over deze maatregel.
De decumul van inkomsten is voor
sommigen, vooral voor vrouwen, een verdoken
valstrik De niet wettelijk samenwonenden of
niet-gehuwde personen, de fiscale ‘alleenstaanden’,
kunnen geen gebruik maken van
deze maatregel. Ook op fiscaal gebied stelt men
vast dat personen met een laag inkomen hun
belastingsvrijstellingen niet ten volle kunnen
benutten. De aftrekbaarheid van kosten voor
kinderopvang bijvoorbeeld of de premie op het
werk dat slechts voordelig is voor personen die
een winstgevende activiteit uitoefenen, alsof
“het eigen is aan fiscalisten om gezinnen die
niet onderworpen zijn aan de fiscaliteit, en juist
echt arm zijn, te vergeten… een gezinsbeleid
dat op fiscale aftrek steunt, trekt zich niets aan
van het lot van de armsten” (Peemans-Poullet in
Koning Boudewijnstichting, 1995, p. 29-30).
Het systeem van fiscale aftrekbaarheid geeft
gezinnen de mogelijkheid om het hoofd te bieden
aan de kosten verbonden aan de combinatie
gezin en arbeid. Vooral gezinnen met een
laag inkomen kunnen hier baat bij hebben. Indien
dit systeem niet zou bestaan, hebben zij een groter
risico om in armoede te vallen of te stoppen
met werken. Een goed voorbeeld hiervan is de
aftrekbaarheid van de kosten voor kinderopvang.
Elk gezin kan hiervan gebruik maken,
maar voor gezinnen met een laag inkomen is het
proportioneel voordeel groter 17 . In gesubsidi-
S C È N E I V Een panoramische blik gezinnen en samenleving
eerde kinderopvang hangt de kostprijs van de
kinderopvang samen met het inkomen van de
ouders. Anders gezegd, sommige maatregelen
ontwijken de werkloosheidsval.
Men kan zich vragen stellen over de opsplitsing
in categorieën van de sociale uitkeringsgerechtigden
volgens hun gezinsituatie en hun familiale
banden. De keuze voor de categorie ‘officieel
samenwonend’, heeft zowel gevolgen op financieel,
als op familiaal vlak. Deze categorisering
en zijn eigen regelgeving, heeft beslissende
gevolgen voor de keuze om al dan niet een gezin
te stichten. Personen die zich in een kwetsbare
toestand bevinden, zijn dan eerder geneigd om
te kiezen voor een leven als alleenstaande en
komt zo in een gunstigere financiële situatie
terecht dan mocht hij de keuze gemaakt hebben
om ‘officieel samenwonend’ te zijn. Hierdoor
moet één van de samenwonende misschien fictief
een woning huren, wat nog meer verwarring
veroorzaakt en de familiale betrekkingen
bemoeilijkt.
Arbeid, een bescherming tegen armoede?
Het vangnet van de sociale zekerheid tempert de
stijging van het aantal personen dat in armoede
leeft in tijden dat het economisch moeilijk gaat.
Indicatoren wijzen nochtans op de aanwezigheid
van structurele armoede, een stijgende
kwetsbaarheid en verschijnselen van uitsluiting.
Enerzijds, stijgt het aantal familiale risico’s door
de veranderingen in gezinssamenstelling die op
wetgevend vlak nog niet erkend zijn. Anderzijds
worden deze risico’s nog versterkt door de blijvende
sociale ongelijkheid en een slechte verdeling
van de rijkdom. Terwijl tot nog toe betaalde
arbeid een waarborg was tegen armoede, komt
hier langzaam verandering in. Ondanks het
bewijs dat werkloosheid en inactiviteit een veel
groter risico op armoede inhouden dan een
betaalde baan, is een baan niet altijd een waarborg
meer tegen armoede.