EGF-NL/Families in beweging - Les Familles

Zoals uit de PSBH-enquête blijkt, wordt ‘grootouder
worden’ of ‘het einde van de beroepsloopbaan’
niet meer beschouwd als een teken
van ouderdom. Het verlies van zelfstandigheid
daarentegen wel. Zowel ‘het verlies van de cognitieve
vaardigheden’ (67,2 %) en ‘afhankelijkheid
van derden voor het verrichten van
dagelijkse taken’ (56,2 %) scoren hoog. Het is
dan ook logisch dat men de opname in een rusthuis,
wat gewoonlijk gepaard gaat met dit verlies
van autonomie, aanvoelt als een duidelijke
indicator van oud zijn (64,2 %) (Casman,
2002). Tegenwoordig wordt iemand die nog
zelfstandig kan leven eigenlijk niet beschouwd
als oud.
DUIZEND-EN-EEN SOORTEN GROOTOUDERS
P. 193
Door de hoge levensverwachting maken grootouders
langer deel uit van het gezinsleven. Ze
hebben een symbolische rol, zijn levende getuigenissen
van de tijd die voorbijgaat en treden
soms op als bemiddelaar. Grootouders hebben
een unieke en specifieke plaats in het leven van
hun kleinkinderen. Het kind ziet zijn grootouders
als ‘speciale’ volwassenen. Voor hen zijn ze
meestal minder veeleisend en, als ze geen
beroepsactiviteit meer uitoefenen, vaker beschikbaar.
De persoonlijkheid van grootmoeders
wordt dikwijls karakteriserend omschreven:
men ziet een gezette vrouw die jam maakt en
heel goed kan koken, of een dynamische dame
die zich als vrijwilligster inzet voor een goed
doel. Grootouders vormen evenwel geen homogene
groep. Ze verschillen onder andere in
leeftijd. Ze hebben, meer dan vroeger, een verschillend
profiel: beroepsactief, verschillende
activiteiten of leiden een rustig bestaan… Het
begrip ‘grootouder’ dekt vele ladingen (Casman
& Jamin, 2006).
Grootouders worden op het einde van de
beroepsloopbaan dikwijls ingeschakeld om het
gebrek aan opvangplaatsen voor jonge kinderen
tegemoet te komen door ze deel- of voltijds op te
S C È N E I V Een panoramische blik gezinnen en samenleving
vangen. Nu de toekenning van het brugpensioen
in de toekomst steeds moeilijker zal zijn, wordt
die gewilde of opgelegde vrije tijd handig herbesteed
in de solidariteit tussen de generaties.
Hulp binnen de familie?
Intergenerationele solidariteit wordt op vele
manieren zichtbaar en intergenerationele zorg
en ondersteuning wordt zowel van de kinderen
aan de ouders gegeven, als omgekeerd. Naargelang
de behoeftes en wensen van de gezinsleden,
de periodes van werken, het (brug)pensioen en
het overlijden van de ouders verandert de organisatie
van gezinnen. De solidariteit die ontvangen
en gegeven wordt, past zich aan.
Financiële transfers geschieden meestal in
neerwaartse richting, wat eigen is aan de leeftijd
van de ouders. Zij hebben de tijd gehad om te
sparen, hebben meestal een huis dat reeds afbetaald
is, terwijl hun kinderen nog met dit alles
moeten beginnen. De andere vormen van solidariteit
wisselen gedurende het hele leven. Als
ouders jong-gepensioneerd zijn (60-69 jaar),
helpen ze hun kinderen in de organisatie van
hun dagelijks leven. Die beweging wordt geleidelijk
aan omgekeerd naargelang de ouders
meer op leeftijd komen, de autonomie vermindert
of meer verzorging en huishoudelijke hulp
in het dagelijks leven nodig is.
Familiale solidariteit is belangrijk, maar heeft
beperkingen. De afstand tussen familieleden
belet de mogelijkheid om steun tussen generaties
te leveren. Intrafamiliale solidariteit wordt
daarenboven dikwijls beschreven als “een selectieve
solidariteit die men enkel geeft aan hen
waarmee men zich verbonden voelt”. Anders
gezegd, om te bepalen of men hulp verleent,
kijkt men niet naar de hulpbehoevendheid van
de persoon, maar wel of men deze persoon graag
heeft of niet. Het begrip ‘solidariteit’ heeft niet
voor iedereen dezelfde betekenis.